Media volharden in karaktermoord Assange, uitlevering aan VS blijft zo reële mogelijkheid

Totaal onverwacht keurde de Britse rechter Vanessa Baraitser het uitleveringsverzoek van de VS voor Julian Assange af. Terwijl de media het gevaar van dit precedent beginnen te erkennen, blijven ze volharden in de karaktermoord op Julian Assange, wat een campagne van de publieke opinie voor zijn vrijlating blijft verhinderen. Zo houden zij het risico voor Julian Assange en voor de persvrijheid in het algemeen onverminderd in stand.

Het is nog veel te vroeg om er gerust in te zijn dat Julian Assange niet zal worden uitgeleverd aan de VS. Een rechter in hoger beroep kan nog altijd anders beslissen. Zetelend rechter Vanessa Baraitser heeft zich voor haar vonnis op slechts één argument gebaseerd: de mentale gezondheid van Assange is van die aard dat een uitlevering een gevaar voor zijn leven betekent. Zij heeft daarentegen alle argumenten ten gronde van de advocaten van de VS erkend als geldig voor een uitwijzing. Zo houdt zij de mogelijkheid open dat een uitlevering in hoger beroep alsnog doorgaat.

Een zure appel

Het komt er op neer dat zij er voor heeft gekozen niet zelf in de zure appel te bijten en de zaak door te geven aan haar hogere collega-magistraten. Mogelijk hoopt ze daarmee haar loopbaan niet te eindigen als de ‘rechter van Assange’. IJdele hoop, haar voorzitterschap van de rechtszaak in eerste aanleg zit zo propvol ethische én juridische malversaties dat haar plaats in de geschiedenisboeken nu reeds gegarandeerd is.

Een andere verklaring voor dit vonnis is dat het Britse gerecht voor dit oordeel heeft gekozen om enerzijds bondgenoot VS niet al te zeer voor het hoofd te stoten door het aanvaarden van alle inhoudelijke argumenten van de VS in de zaak en anderzijds omdat het beseft dat de travestie van deze rechtszaak te grotesk en te flagrant was om de uitlevering toe te staan.

Manifestatie voor Assange in Sydney, Australia. Foto: Elekhh / CC BY-SA 3.0

Zij velt met haar keuze voor het gezondheidsargument echter geen precedent. Meerdere uitleveringsverzoeken aan de VS én aan andere landen werden al eerder geweigerd om gelijkaardige redenen (waaronder vorige vonnissen van haarzelf). Zonder twijfel gaan de advocaten van de VS in beroep tegen haar beslissing. Zo zorgen ze er tevens voor dat Assange zolang gevangen blijft in de maximum security gevangenis van Belmarsh.

Het gevaar van dit precedent tot uitlevering van een niet-VS-staatsburger aan de VS kan niet genoeg benadrukt worden. Krijgt de machtigste staat ter wereld het recht om eender welke journalist, die geen eigen VS-burger is, waar ook ter wereld gevangen te nemen op basis van nationale wetgeving, voor feiten die niet werden gepleegd op het eigen grondgebied van de VS? Krijgen de VS met andere woorden als unieke grootmacht ter wereld extraterritoriale beslissingsmacht over wat al dan niet mag worden gepubliceerd. Daar gaat deze zaak over.

De Britse krant The Guardian en de openbare omroep BBC hebben jarenlang de karaktermoord geleid tegen Julian Assange (nadat ze ruim profijt hadden getrokken uit de eerste revelaties van WikiLeaks). Veel meer dan de vulgaire tabloids, voor wie moddergooien de enige commerce is en wiens geloofwaardigheid toch nihil is, hebben zij met hun imago van kwaliteitsmedia op wereldniveau de elementen verspreid en steeds weer herhaald, die Assange hebben gebracht waar hij nu zit. Zij werden daarin als voortrekkers zeer nauwgezet gevolgd door de mainstream media in het buitenland, waaronder ook de Belgische media.

Krijgt de machtigste staat ter wereld het recht om eender welke journalist, die geen eigen VS-burger is, waar ook ter wereld gevangen te nemen op basis van nationale wetgeving, voor feiten die niet werden gepleegd op het eigen grondgebied van de VS? Krijgen de VS als unieke grootmacht extraterritoriale beslissingsmacht over wat al dan niet mag worden gepubliceerd. Daar gaat deze zaak over.

‘Controversiële’ journalist

De Standaard, de leidende topkrant voor buitenlands nieuws in Nederlandstalig België, plaatst op pagina 18 (zie foto) – niet op de frontpagina – van maandag 4 januari (voor het vonnis van de rechter) een artikel waarin ze zich aansluit bij het recente standpunt van The Guardian dat Assange niet mag worden uitgeleverd. Maar net als deze krant rijgt De Standaard voor de zoveelste maal de insinuerende associaties, verdraaiingen en ronduit onwaarheden aan elkaar.

Het begint al bij de intro waar Assange een “controversiële journalist” wordt genoemd, een (zeer late) erkenning dat Assange wel degelijk een journalist is, maar desalniettemin een ‘controversiële’.

Vervolgens maakt dit verslag een enorme gedachtensprong van de fameuze video, waarin Amerikaanse soldaten onschuldige burgers in Irak neermaaien (waaronder twee journalisten van het persagentschap Reuters), naar zijn arrestatie in de ambassade van Ecuador in april 2019. Net als ikzelf gaat de krant er nog van uit dat de uitlevering zal toegestaan worden – (zelden een foutieve inschatting meegemaakt waar ik me zo over kan verheugen).

Verder volgt een terechte verwijzing naar de hardnekkigheid van de regering van Donald Trump om van Assange een topprioriteit te maken. Hier ontbreekt echter de cruciale informatie dat vorige president Obama, allesbehalve een vriend van WikiLeaks en Assange, geoordeeld had om de zaak te laten vallen. Zijn adviseurs raadden hem immers terecht aan dat een rechtszaak tegen Assange zich ook zou keren tegen The New York Times, Washington Post en MSNBC in eigen land en tegen meerdere grote media in het buitenland, BBC en The Guardian, El Pais, Der Spiegel en Le Monde. Die hebben immers de grootste revelaties van WikiLeaks gepubliceerd. Trump kwam daar op terug, met de gekende gevolgen.

‘Russische agent’

Desondanks sluit het bericht af met de verdere karaktermoord op Julian Assange. “Tien jaar geleden zou de uitwijzing tot veel meer protest hebben geleid”. Inderdaad, omdat de mainstream media waaronder De Standaard zelf hebben beslist voluit te gaan tegen Assange, een oorzakelijk verband waar moeilijk naast kan worden gekeken.

Wat de subtitel al suggereert wordt vervolgens bevestigd. “De rol van WikiLeaks als platform voor de door Rusland gehackte e-mails van presidentskandidate Hillary Clinton en haar campagnedirecteur, kort voor de verkiezingen in 2016, kostte Assange veel krediet.” De formulering is betekenisvol. De ‘door Rusland gehackte e-mails’ geeft een onbewezen bewering de status van een ‘feit’. Er staat immers niet ‘de volgens Clinton door Rusland gehackte e-mails’. Daarop spreekt de krant dit zelf impliciet tegen.

Iets verder lees je immers, zonder link naar Rusland, in een passief geschreven zin (dit wil zeggen, zonder onderwerp): “Ze zouden haar de overwinning hebben gekost, hoewel er nooit bewijs voor illegale praktijken werd gevonden.” Twee beweringen: eerst en vooral heeft Clinton in 2016 3 miljoen stemmen meer behaald dan Trump en heeft alleen de grilligheid van het presidentieel kiescollege haar de ‘overwinning’ gekost. Impliciet erkent de krant echter – zonder daar duidelijk over te zijn – dat er in feite geen enkel bewijs is dat de e-mails van Clinton door Russische hackers zouden zijn bekomen.

WikiLeaks is een organisatie die al jaren dingen publiceert die ze van klokkenluiders doorgestuurd krijgt en op deze manier van werken haar betrouwbare reputatie heeft gebouwd. De organisatie houdt nog steeds staande dat de e-mails van het campagneteam van Clinton met de top van de Democratische Partij door een interne bron werden bezorgd. Tot bewijs van het tegendeel hoort deze stelling even krachtig te worden hernomen als de eveneens onbewezen stelling dat Rusland de hacker zou zijn. Er zijn daarenboven technische bewijzen dat de e-mails niet werden gehackt maar gekopieerd, door wie weet men nog steeds niet (of wil men in de VS niet weten).

Verkiezingsfraude wordt ‘Russische inmenging’

Er is echter meer aan de hand met deze beweringen. De betrokken e-mails bewezen dat het campagneteam van Clinton in samenspraak met de Democratische partijtop de resultaten van de Democratische voorverkiezingen manipuleerde ten nadele van Bernie Sanders. Het is het campagneteam van Clinton dat er toen voor heeft gekozen de ‘Russische connectie’ te lanceren als afleidingsmanoeuvre voor het echte schandaal: verkiezingsfraude door een kandidaat. De mainstream media gingen er gretig op in. Clinton was immers hun kandidaat.

Redelijk vicieus wordt het echter verderop in het artikel van De Standaard. Wanneer WikiLeaks hoofdredacteur Kristinn Hrafnsson en Assange’s partner pleiten voor een gratieverzoek bij Trump, dan “helpt dat zijn geloofwaardigheid als ‘onafhankelijke” journalist’ niet …

De karaktermoord gaat nog verder. “Het uitleveringsverzoek (gaat ook niet over) de verkrachtingszaak die tegen hem liep in Zweden, die beschuldigingen heeft hij altijd ontkend en de zaak werd geseponeerd.” Meerdere journalisten baseren zich op het argument van de herhaling, onder andere omdat het meermaals door internationale persagentschappen zo werd gesteld.

De enige primaire bron die geldt is echter het Zweedse uitleveringsverzoek aan Groot-Brittannië; daarin stond nooit een aanklacht voor eender welk misdrijf, laat staan verkrachting, maar een verzoek tot verhoor in een zaak van ‘beweerd seksueel wangedrag’ (alleged sexual misconduct). Een vooronderzoek door een onderzoeksrechter is een gewone routinezaak. Aan de hand van verhoor kan die dan beslissen of er al dan niet een aanklacht voor een misdrijf zal volgen.

Zeer ongewoon was daarentegen dat het Zweedse gerecht voor een louter vooronderzoek, niet eens een aanklacht, geen rogatoire commissie samenstelde om Assange onmiddellijk te verhoren in Groot-Brittannië – wat eveneens een zeer routineuze procedure is.

Na jarenlang wachten kwam dat verhoor er toch en oordeelde de onderzoeksrechter dat er onvoldoende elementen waren om een rechtszaak te starten. Noteer hierbij dat de eerste onderzoeksrechter op de zaak – toen Assange nog in Zweden was – de zaak eveneens had geseponeerd met dezelfde argumenten (in Zweden kan een parlementslid een heropening vragen, wat in dit geval is gebeurd).

Roger Waters tijdens een manifestatie voor Assange in Londen. Foto: screenshot YouTube Ruptly

Een van beide getuigen tegen hem heeft na zijn arrestatie in de ambassade van Ecuador opnieuw een klacht ingediend, waarin haar advocaat de term ‘verkrachting’ wel opnam. Het Zweedse gerecht heeft aan deze nieuwe klacht echter geen gevolg meer gegeven, onder meer omdat deze recente verklaring haar jaren eerder uitgesproken getuigenis volledig tegenspreekt.

Dat het punt over ‘verkrachting’ hier voor de zoveelste maal moet worden weerlegd wijst op de hardnekkigheid van halve waarheden en leugens, eenmaal ze zijn gelanceerd (in dit geval was een Zweedse tabloid de eerste). Het wijst echter eveneens op een diepe malaise binnen de mainstream media, waar eigen primair bronnenonderzoek bijna uitgestorven is, zeker op vlak van buitenlands nieuws.

Zonder de minste twijfel heeft de journalist van dienst zich gebaseerd op de eerdere berichtgeving in de eigen krant en op buitenlandse media. Richtlijnen zijn daarbij niet nodig. Niets is immers zo efficiënt als een journalist die reeds uit zichzelf denkt wat de krant wil dat er geschreven staat. Een onwaarheid wordt echter geen feit omdat ze eindeloos wordt herhaald.

Een ‘lopende rechtszaak’

De Morgen is iets meer genuanceerd in zijn berichtgeving (zie WikiLeaks-oprichter Julian Assange mag niet uitgeleverd worden aan de VS). Er is hier geen sprake van ‘verkrachting’ maar verder gaat de krant eveneens in de fout door te stellen dat “in dat land […] een zedenzaak tegen hem (loopt)”. Tweemaal fout, zoals hierboven gemeld is het nooit tot een ‘zaak’ gekomen en bovendien is het vooronderzoek reeds meer dan een jaar volledig afgesloten. Zonder de contradictie op te merken met de voorgaande zin staat er vervolgens: “Deze vervolging is inmiddels stopgezet” (waarin opnieuw ‘vervolging’).

In een eerder Belga-bericht in De Morgen wordt gesteld dat Assange nog steeds een straf uitzit voor het schenden van zijn voorwaardelijke vrijheid. Die 50 weken zijn echter al lang verstreken. Dit wordt hier wel rechtgezet “en vervolgens in afwachting van de beslissing in de uitleveringszaak”.

Met de titel Wikileaks-oprichter Julian Assange wordt niet uitgeleverd aan de Verenigde Staten is openbare omroep VRT ietwat voorbarig. Daar mag zoals hierboven al gesteld immers een vette ‘voorlopig’ bij. Er wordt hier tenminste niet verwezen naar de hierboven al geciteerde verdachtmakingen van de voorbije jaren. Voor het commerciële mediabedrijf VTM is de zaak geen frontnieuws op de website waard.

Christian Mihr, Rebecca Vincent en Christophe Deloire aan Belmarsh Prison. Foto: RSF

In een bericht op de website van De Standaard na het vonnis om 12:04 uur (Wikileaks-oprichter Assange kan niet worden uitgeleverd aan Amerika) staan opnieuw een paar fouten. “Commentatoren in Britse media hadden verwacht dat het uitwijzingsbevel voor Assange zou worden goedgekeurd, omdat Britse rechtbanken zelden een Amerikaanse aanvraag weigeren”. Zoals hierboven al vermeld, zelfs Groot-Brittannië, de meest hechte bondgenoot van de VS, weigert regelmatig uitleveringsverzoeken aan de VS, waarbij openlijk wordt gesteld dat de weigering gebaseerd is op de vaststelling dat het rechtssysteem in de VS onvoldoende garanties biedt.

Ook hier weer de foute stelling dat Assange nog steeds in de cel zit voor het schenden van zijn voorwaardelijke vrijlating in 2012. Die 50 weken (overigens een ongezien hoge straf voor dergelijk misdrijf) zijn immers al lang overschreden. En opnieuw de Zweedse “verdenking van verkrachting”.

Eveneens kort door de bocht: “De ambassade zette Assange in april aan de deur, nadat de relatie met de regering in Quito ernstig verzuurd was geraakt”. De echte reden is de verkiezing van president Lenin Moreno tot president die – los van wat Assange deed in de ambassade – het asiel toegekend door zijn voorganger Rafael Correa introk. Er bleken toen plotsklaps allerlei dingen mis met het gedrag van Assange, die daarvoor zes jaar geen enkel probleem had gegeven.

Lauwe stellingname

Het zijn slechts details. Ze passen echter in een stramien, in een patroon dat telkens in dezelfde richting gaat. De huidige houding van de mainstream media kan je als volgt samenvatten: ‘OK, Assange uitleveren aan de VS is een brug te ver, maar het was toch maar een dubieuze persoon met een kwalijke persoonlijke reputatie.”

Dergelijke terzijde commentaren zijn niet onschuldig. In plaats van de voorbije jaren consequent de publieke opinie over Assange te informeren – onder meer door zelf de primaire bronnen over zijn zaak te raadplegen – werken de mainstream media nog steeds mee aan de karaktermoord op Assange. Zo verhinderen zij dat een degelijk geïnformeerde publieke opinie stelling neemt en de onvoorwaardelijke vrijlating van Assange eist.

The Guardian was er het eerst bij om het geweer van schouder te veranderen (zie The Guardian komt tot inkeer over Julian Assange, too little, too late?) en wordt daarin nu blijkbaar gevolgd door de Belgische media. Het blijft al bij al een zeer lauwe positionering. Zo weigert The Guardian nog steeds het artikel in te trekken waarin de krant beweert dat Paul Manafort, campagneleider van Trump in 2016, tot driemaal toe Assange zou hebben bezocht in de ambassade van Ecuador.

Wat Assange echt zou helpen is een erkenning dat hem niets te verwijten viel met de publicatie van de e-mails van Clintons campagneteam en dat hij nooit van verkrachting werd beschuldigd door het Zweedse gerecht. Dat houdt echter in dat de media erkennen dat ze jarenlang fout hebben bericht over zijn zaak. Uit de eerste berichten voor en na het vonnis van 4 januari 2021 kan worden afgeleid dat daar voorlopig geen sprake van is. Er zijn blijkbaar grenzen aan kritische introspectie en mediakritiek.

Een zaak die nooit had mogen bestaan

Amnesty International vat het echte schandaal van deze zaak als volgt samen:

“Wij verwelkomen het feit dat Julian Assange niet naar de VS zal gezonden worden en dat de rechtbank erkende dat hij omwille van gezondheidsredenen een risico zou lopen op slechte behandeling in een VS-gevangenis. Maar de aanklachten tegen hem zouden eerst en vooral nooit hebben mogen bestaan. Deze aanklachten waren politiek gemotiveerd en de Britse regering zou nooit zo bereidwillig hebben mogen meewerken aan deze onverbiddelijke achtervolging van Assange door de VS”.

“Het feit dat het vonnis correct is en Assange redt van uitlevering, spreekt Groot-Brittannië niet vrij van haar medewerking aan dit politiek gemotiveerde proces ten bate van de VS, waarmee de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting werd gevonnist. Zo werd een vreselijk precedent geschapen waar de VS voor verantwoordelijk is en waar de Britse regering medeplichtig aan is.”