1   Oost-Jeruzalem heeft een afzonderlijk internationaal VN-statuut, los van de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook. De VN erkent evenmin de annexatie door Israël van de Syrische Golanhoogten.

2   Als onderdeel van de Oslo-akkoorden werd overeengekomen de Palestijnse regering niet ‘regering’ te noemen maar Palestijnse Autoriteit (PA).

De Joods-Israëlische organisatie voor de mensenrechten B’Tselem (‘naar het beeld van God’) werd opgericht in 1989 (voluit B’Tselem – The Israeli Information Center for Human Rights in the Occupied Territories). Het is een onafhankelijke niet partijgebonden organisatie die zich uitsluitend financiert met giften van personen en beurzen van Europese en Amerikaanse stichtingen.

B’Tselem onderzoekt de situatie op vlak van mensenrechten vooral in de bezette Palestijnse gebieden maar heeft de voorbije jaren zijn terrein uitgebreid naar het hele gebied van Israël en de bezette gebieden.

Geen afzonderlijke entiteiten, één geheel

In zijn meest recente rapport van 12 januari 2021 noemt de organisatie Israël en de bezette gebieden “één enkel apartheidsregime”. Door Israël en de bezette gebieden als één gebied te beschouwen breekt B’Tselem met het beeld dat de regering in Israël van zichzelf propageert in de wereld. Dat beeld komt er op neer dat Israël een functionerende democratie zou zijn, terwijl de bezette gebieden (Israël noemt het ‘betwiste gebieden) een afzonderlijk politiek probleem zouden zijn dat los staat van de staat Israël.

In zijn rapport bevestigt B’Tselem dat Palestijnen onder verschillende vormen van Israëlische controle leven op de bezette Westelijke Jordaanoever, onder de blokkade van Gaza, geannexeerd Oost-Jeruzalem en in Israël zelf. Ze hebben echter allen met elkaar gemeen dat ze niet dezelfde rechten genieten als de Joodse Israëlische burgers in het volledige gebied “van de Middellandse Zee tot de rivier Jordaan”.

“Dit is geen democratie plus een bezetting”, volgens Hagai El-Ad, directeur van B’Tselem, “dit is apartheid van de rivier tot de zee. Volgens de organisatie moet de wereld er mee ophouden de bezetting en Israël als afzonderlijke entiteiten te behandelen. Een aantal citaten uit het rapport:

“Meer dan 14 miljoen mensen, ongeveer de helft Joden en de andere helft Palestijnen, leven tussen de rivier Jordaan en de Middellandse Zee onder één bestuur. De algemeen gebruikte perceptie in het openbare, politieke en mediadiscours is dat twee afzonderlijke regimes naast elkaar opereren in dit gebied, met de Groene Lijn als scheiding.”

Deze situatie duurt nu al 50 jaar – twee maal zolang als de staat Israël bestond voor de bezetting. Honderdduizenden Joodse kolonisten leven nu in permanente nederzettingen ten oosten van de Groene Lijn, waar ze leven alsof ze ten westen ervan leven”.

“Een van deze regimes, binnen de grenzen van de soevereine staat Israël, is dan een permanente democratie met een bevolking van ongeveer 9 miljoen mensen, allemaal Israëlische staatsburgers. Het andere regime, in het gebied dat Israël overnam in 1967 heeft een status waarvan verondersteld wordt dat ze door toekomstige onderhandelingen zal worden vastgelegd. Dit andere regime is een tijdelijke militaire bezetting die aan ongeveer 5 miljoen Palestijnen wordt opgelegd.”

“Geleidelijk is het onderscheid tussen deze twee regimes weggegleden van de realiteit. Deze situatie duurt nu al 50 jaar – twee maal zolang als de staat Israël bestond voor de bezetting. Honderdduizenden Joodse kolonisten leven nu in permanente nederzettingen ten oosten van de Groene Lijn, waar ze leven alsof ze ten westen ervan leven”.

“Oost-Jeruzalem¹ werd officieel geannexeerd als soeverein gebied van Israël terwijl de Westelijke Jordaanoever dat in de praktijk ook is. Het belangrijkste aspect van deze toestand is dat dit onderscheid het feit verdonkeremaant dat het hele gebied van de Middellandse Zee tot de rivier Jordaan wordt geregeerd door één enkel principe: de suprematie van één groep – Joden – over een andere – Palestijnen. Dit leidt tot het besluit dat er geen sprake is van twee parallelle regimes die eenzelfde principe zouden volgen. Dit is één regime dat het hele gebied bestuurt en alle mensen die er in leven, op basis van één enkel organisatieprincipe.”

“Joodse Israëlische staatsburgers leven alsof het volledige gebied één geheel is (met uitzondering van de Gazastrook). Of ze in al dan niet officieel geannexeerde nederzettingen wonen maakt voor hen geen enkel verschil. Palestijnen moeten daarentegen in dit gebied in gefragmenteerde, van elkaar gescheiden ruimtes leven.”

• De Palestijnen die nog steeds binnen de grenzen van het huidige Israël leven – ongeveer 17 procent van de bevolking – hebben Israëlisch staatsburgerschap en genieten meer rechten dan de Palestijnen in de bezette gebieden maar hebben niet dezelfde rechten als hun Joodse medeburgers;
• De 350.000 Palestijnen in bezet Oost-Jeruzalem genieten dezelfde rechten als Israëlische Palestijnen, maar hun status kan op elk ogenblik tijdelijk of definitief worden ingetrokken;
• Meer dan 2,6 miljoen Palestijnen leven op de Westelijke Jordaanoever op een gebied dat de facto volledig werd geannexeerd door Israël, in van elkaar gescheiden enclaves; in 40 procent van deze enclaves heeft Israël een beperkt aantal civiele bevoegdheden overgedragen aan de Palestijnse Autoriteit2. In de praktijk is die bevoegdheid nog altijd gebonden door de instemming van Israël, meer bepaald van het militair bestuur over de bezette gebieden (dat door Israël ‘civiel bestuur’ wordt genoemd, hoewel het uitsluitend uit militairen bestaat).
• In de Gazastrook leven 2 miljoen Palestijnen die geen politieke rechten hebben; Israël heeft de bezetting in 2005 formeel stopgezet en de bestaande koloniale nederzettingen gesloten, maar onderwerpt het gebied aan een militaire en economische blokkade, die in de praktijk alles controleert wat in Gaza gebeurt.

De behandeling van Palestijnen in elk van deze vier gebieden verschilt, maar is wel altijd gebaseerd op hetzelfde principe van Joodse suprematie. In elk gebied zijn hun rechten minderwaardig aan die van Joodse Israëli’s. Die suprematie wordt in stand gehouden door vier methodes:

• Immigratierechten voor Joden alleen. Elke Joodse persoon waar ook ter wereld heeft het recht om Israëlisch staatsburger te worden, ook als ze in de koloniale nederzettingen in de bezette gebieden gaan wonen; Palestijnen in het buitenland kunnen alleen naar het gebied migreren als ze huwen met een partner die reeds in de bezette gebieden of Israël woont; Israëlische Palestijnen en Palestijnse inwoners van Oost-Jeruzalem mogen wel onbeperkt migreren naar de bezette gebieden, maar riskeren dan hun status als staatsburger te verliezen. Omgekeerd mag geen enkele Palestijn in de bezette gebieden migreren naar Israël, zelfs als ze een Israëlische Palestijn huwen. Ze kunnen wel een tijdelijke verblijfsstatus krijgen, zonder de rechten van hun Israëlische Palestijnen met staatsburgerschap (waaronder toegang tot de sociale zekerheid en ziekteverzekering).
• Eenzijdige overname van Palestijns land terwijl Palestijnen in overbevolkte enclaves worden gehouden. In 2018 werd de bestaande praktijk gecodificeerd in een Basic Law die stipuleert dat “de Staat beschouwt de ontwikkeling van Joodse nederzettingen een nationale waarde en zal actie nemen om de oprichting en versterking van deze nederzettingen aan te moedigen en te promoten.” Israël weigert systematisch elke aanvraag voor bouwvergunningen aan Palestijnen, die dan noodgedwongen overgaan tot illegaal bouwen, waarna Israël hun illegaliteit gebruikt als alibi om ze te vernietigen.
• Zware inperking van de Palestijnse bewegingsvrijheid: Joodse en Palestijnse staatsburgers van Israël mogen zich vrij bewegen over het hele gebied, behalve in Gaza dat een “vijandig territorium” wordt genoemd. Palestijnse bewoners van Oost-Jeruzalem riskeren het verlies van hun verblijfsrecht als ze naar het buitenland reizen. Op de bezette Westelijke Jordaanoever is elke beweging tussen enclaves (en binnen meerdere enclaves) gebonden aan controle van ontelbare checkpoints, waar arbitraire maatregelen leiden tot onvoorspelbaar lange wachttijden. Palestijnen met permanente status in Gaza en de Westelijke Jordaanoever moeten vergunningen aanvragen om Israël te betreden. Die worden zeer arbitrair toegekend. Deze verplichting geldt ook voor het deel van de Westelijke Jordaanoever dat na de bouw van de apartheidsmuur door Israël afgezonderd is geraakt van de rest van het Palestijnse gebied. Palestijnen in de bezette gebieden mogen niet naar het buitenland reizen via de internationale luchthaven Ben Goerion maar moeten het vliegtuig nemen in Jordanië. Zelfs mét vergunning wordt de doorgang aan de grens met Jordanië dikwijls geweigerd. Palestijnen in Gaza moeten reizen via Egypte (af en toe kunnen ze met militaire escorte door de Westelijke Jordaanoever naar Jordanië reizen).
• Palestijnen hebben geen recht op politieke participatie: Israëlische Palestijnen mogen stemmen en verkozen worden, partijen oprichten en samenkomen. Hun volksvertegenwoordigers worden daarentegen constant belaagd in de Joods-Israëlische media. Een aantal van hen werd aangehouden en gevangen gezet, ook voor verklaringen in het parlement. Het is Israëlische Palestijnen bij wet verboden zich uit te spreken over BDS-boycot-activiteiten in het buitenland of over de Nakba, de etnische zuivering van 1948-1949. De 5 miljoen Palestijnen in de bezette gebieden hebben geen enkele politieke inspraak in dit politieke systeem en hebben dus ook geen enkele inspraak in de vorming van de wetten waar ze aan worden onderworpen. Palestijnse inwoners van Oost-Jeruzalem mogen alleen deelnemen aan de gemeentelijke verkiezingen. In theorie mogen ze deelnemen aan de Palestijnse parlementsverkiezingen, maar in de praktijk wordt dat recht grotendeels uitgehold. Ze kunnen in de praktijk ook geen sociale, culturele of politieke activiteiten ontwikkelen samen met de Palestijnen in de andere bezette gebieden. Palestijnen in de bezette gebieden mogen niet betogen, veel organisaties zijn verboden en bijna elke politieke uitspraak wordt beschouwd als aanstoken van geweld.

De praktijk van apartheid is onder de huidige rechtse regeringen van Benjamin Netanyahu niet anders dan onder alle vorige regeringen van zowel linkse als rechtse partijen. Alleen de intensiteit en de verbetenheid is toegenomen. Bovendien is Benjamin Netanyahu de eerste regeringsleider die de bestaande praktijken heeft omgezet in officiële wetten.

“Wat apartheid definieert is niet verklaringen maar de praktijk.”

Het besluit van B’Tselem draait er niet omheen. “Het Israëlische regime hoeft zichzelf niet tot apartheidsregime te verklaren om zo te worden gedefinieerd en het is al evenmin relevant dat zijn politieke vertegenwoordigers het een democratie noemen. Wat apartheid definieert is niet verklaringen maar de praktijk.”

“Strijden voor een toekomst gebaseerd op mensenrechten, vrijheid en rechtvaardigheid is vooral nu cruciaal. Er bestaan hier meerdere politieke wegen naar een rechtvaardige toekomst, tussen de rivier Jordaan en de Middellandse Zee, maar allen moeten zij beginnen met nee te zeggen aan apartheid”.

Zie ook de interactieve map Conquer and Divide. Dit is een samenvatting van het rapport van B’Tselem A regime of Jewish Supremacy from the Jordan River to the Mediterranean Sea: This is Apartheid. Men kan zich hier inschrijven voor de nieuwsbrief van B’Tselem.

Notes: