Op 2 juni 2010, 28 dagen voor de viering van 50 jaar Congolese onafhankelijkheid, werd strijder voor de mensenrechten Floribert Chebeya in Kinshasa gruwelijk vermoord. 11 jaar later verklaren twee voormalige politieagenten aan Belgisch journalist Thierry Michel hoe zij aan de moord meewerkten op bevel van nationaal politiechef John Numbi.

De ochtend van 2 juni 2010 werd in de Congolese hoofdstad Kinshasa de onrustwekkende verdwijning van Florent Chebeya vastgesteld. Enkele uren later werd zijn verminkte lichaam in zijn wagen teruggevonden. Wat aanvankelijk de indruk gaf van een hartstilstand tijdens een seksueel contact bleek vrij snel in scène te zijn gezet.

Chebeya was een internationaal bekend criticus van president Kabila. Als oprichter en voorzitter van de organisatie Voix des sans-voix klaagde hij regelmatig grove schendingen aan van de mensenrechten en de mishandeling en foltering van gevangenen door politie en leger.

De moord kwam zeer ongelegen voor president Kabila nauwelijks vier weken voor de viering van 50 jaar Congolese onafhankelijkheid. Die verjaardag moest met de nodige pracht in aanwezigheid van talrijke buitenlandse staatshoofden worden gevierd. Kabila rekende er op om zijn populariteit te verhogen voor de presidentsverkiezingen van januari 2011, zes maand later.

Forensisch onderzoek

Chebeya’s familie en medestanders aanvaardden de neutraliteit van de Congolese wetsdokters niet en uiteindelijk kreeg een Nederlandse delegatie na zware internationale druk toegang tot het lichaam. Hun forensisch onderzoek toonde aan dat Chebeya zwaar was gefolterd voor hij door verstikking om het leven werd gebracht. Het lichaam van zijn chauffeur Fidèle Bazana werd nooit teruggevonden.

Zijn familie wees er tevens op dat hij op 1 juni 2010 met zijn chauffeur vertrokken was voor een afspraak omstreeks 16.30 uur met John Numbi, opperbevelhebber van de Congolese politie. Volgens de politie was hij daar op het hoofdkwartier na een kort bezoek ongedeerd vertrokken. Numbi zou zijn afspraak wegens andere prioriteiten hebben uitgesteld.

Aanvankelijk werden Numbi en een aantal generaals geschorst voor verder onderzoek. Het onderzoek sleepte daarna tien jaar aan. In 2010 werden uiteindelijk vijf lagere officieren voor de moord ter dood veroordeeld (drie andere voortvluchtigen werden bij verstek veroordeeld). Het Congolese gerecht weigerde echter opperbevelhebber John Numbi bij de zaak te betrekken.

Schijnprocessen

In 2012 bevestigde majoor Paul Mwilambwe in de documentaire L’affaire Chebeya, un crime d’état aan Belgisch journalist Thierry Michel dat de moord wel degelijk was uitgevoerd op bevel van generaal Numbi en dat die dat deed op orders van president Kabila. Journalist Michel werd kort na de eerste vertoning van zijn film uit Congo gezet. In België diende generaal John Numbi een klacht tegen hem in voor laster en eerroof (zie de documentaire onder dit artikel)

In 2015 werd het proces tegen de veroordeelde daders heropend door het Congolese gerecht en werden vier van de vijf terdoodveroordeelden vrijgesproken, de vijfde kreeg een straf van 15 jaar.

Recent, in september 2020, besloten twee politieagenten, Alain Kayeye Longwa en Hergile Ilunga, te vluchten uit Lubumbashi, de hoofdstad van de zuidoostelijke provincie Katanga, waar zij sinds 2010 waren gestationeerd, 2.000 kilometer weg van de hoofdstad Kinshasa. In Katanga hebben Kabila en Numbi een veel stevigere aanhang dan in Kinshasa.

Beide agenten konden er tien jaar lang vrij ongestoord werken als politieagenten. Op basis van verkregen inlichtingen vreesden zij dat John Numbi hen niet langer zou beschermen en zou laten ombrengen als lastige getuigen.

Gedetailleerde beschrijving

In hun getuigenis op 17 februari 2021 verklaren zij bereid te zijn te getuigen op een proces buiten Congo. Verder leggen zij uit hoe de moord is uitgevoerd. Vrijwel onmiddellijk nadat Chebeya op het hoofdkwartier van de politie in Kinshasa toekwam en alleen binnen ging werd zijn chauffeur omgebracht door verstikking en zijn lichaam verwijderd.

Ongeveer een uur later werd de zwaar toegetakelde Chebeya eveneens verstikt en weggebracht in een politievoertuig. Een van beide agenten volgde hen met de wagen van Chebeya, waarna ze zijn lichaam terug in de wagen legden op de plaats waar hij enkele uren later werd aangetroffen.

Tevens leggen ze uit hoe ze in 2010 kort na de moord naar Lubumbashi werden overgevlogen aan boord van een vrachtvliegtuig, waar ze aanvankelijk verbleven op een landgoed van John Numbi en later bij het beruchte bataljon Simba werden gestationeerd. Dit bataljon was door Chebeya beschuldigd van slachtpartijen in de provincie Bas-Congo. Recent verkregen zij inlichtingen die er op wezen dat Numbi hen niet langer zou beschermeen en besloten zij clandestien naar het buitenland te vluchten.

De betrouwbaarheid van hun getuigenis moet door een gerechtelijk onderzoek geverifieerd worden, maar de verklaringen van beide agenten zijn gedetailleerd en bevestigen wat reeds de dag zelf van de moord op Chebeya werd gesteld door zijn medestanders en door meerdere internationale organisaties, namelijk dat president Kabila een vervelende opposant had laten verwijderen enkele weken voor de 50-jarige viering van de Congolese onafhankelijkheid.

John Numbi staat nu reeds op een sanctielijst van 14 Congolezen van de EU en de VS voor hun betrokkenheid bij schendingen van de mensenrechten tijdens het conflict in Congo. Meerdere organisaties eisten de heropening van het proces tegen de moordenaars van Floribert Chebeya.

Getuigenis van Alain Longwa (17’53”, Franse ondertitels): https://vimeo.com/517214302

Getuigenis van Hergile Ilunga (8’51”, Franse ondertitels): https://vimeo.com/517136067

Vimeo code: Chebeya007

L’affaire Chebeya, un crime d’état, documentaire van Thierry Michel (1h, 36′ 24″, Frans gesproken, Engelse commentaar en ondertitels: