Het grootste land van Latijns-Amerika, het zesde grootste ter wereld, heeft sinds april 2021 deelstaten en steden waar het sterftecijfer hoger ligt dan het geboortecijfer. Volgens het tijdschrift Scientific American houdt wat zich in Brazilië afspeelt een nog groter gevaar in voor de rest van de wereld dan de rampzalige aanpak van de pandemie in India. Alleen internationale druk kan de huidige fatale koers van Brazilië nog veranderen. Zelfs de mogelijkheid van economische sancties moet op tafel komen.

Na 12 maanden nadert het dodenaantal in Brazilië 400.000, wat waarschijnlijk een grove onderschatting is, omdat veel zieken sterven zonder dat een covid-diagnose werd gesteld. Met India deelt Brazilië een misdadig onverantwoordelijke regering die weigert de ernst van de situatie te erkennen en gepaste maatregelen uitstelt, verkeerd implementeert of ronduit verkeerde beslissingen neemt.

Het grote verschil is dat India voor het overgrote deel van zijn bevolking nog steeds een zeer onderontwikkeld land is, zonder adequate gezondheidszorg en – infrastructuur, waar honger en dodelijke ziektes die eruit ontstaan reeds endemisch waren voor de pandemie.

Brazilië heeft eveneens een grote arme bevolking, maar beschikt daarentegen wel over een performant gezondheidssysteem. Brazilië heeft een van de grootste diensten voor openbare gezondheidszorg ter wereld en heeft met 214 miljoen inwoners meer hospitalen dan de VS met 333 miljoen inwoners. Desondanks slaat de pandemie er hard toe.

Niet alleen weigert de regering van president Bolsonaro de ernst van de situatie te erkennen, daarenboven zet zijn regering het neoliberaal besparingsprogramma tijdens de pandemie onverminderd verder. Die antisociale plannen van Bolsonaro treffen niet alleen de gezondheidszorg, maar ook het onderwijs. De sociale diensten, de overheidsbedrijven en het openbaar vervoer worden reeds jaren ondergefinancierd. Het resultaat van dit beleid is in de huidige omstandigheden uiteraard vooral vreselijk voor de gezondheidsdiensten.

Spoeddiensten en afdelingen voor intensieve zorgen (Intensive Care Units – ICU) van alle hospitalen in alle steden zijn onderbemand en overbevolkt. Het percentage zorgverstrekkers dat zelf besmet raakte of aan de ziekte overleed is nergens ter wereld hoger dan hier. Er is een enorm tekort aan begeleidende beademingsapparatuur (de toebehoren nodig om een persoon te intuberen aan een beademingsapparaat) en zuurstof, omdat de regering maanden geleden geen beslissing nam om de nationale voorraden aan te vullen.

Verkiezingen, Kerstmis en Karnaval en een tweede variant

De Braziliaanse bevolking was reeds het slachtoffer van een zware tweede golf in november 2020, nadat maatregelen voor social distancing en ontsmetting veel te snel waren afgebouwd. Grote volksbijeenkomsten zonder restricties tijdens de twee rondes van de lokale en regionale verkiezingen fungeerden als superverspreider, waarna Kerstmis en Carnaval (het legendarische, grootste feest van het hele jaar in Brazilië) volgden onder gelijke omstandigheden.

Alsof dat nog niet erg genoeg is, lijdt het land onder een nieuwe variant SARS-CoV-2. Die veroorzaakte reeds een hoog sterftecijfer in de stad Manaus, de grootste stad van de noordwestelijke deelstaat Amazonas, waarna hij zich razendsnel over het hele land verspreidde.

Brazilië staat voor de grootste humanitaire crisis in zijn geschiedenis. Ook in steden als Porto Alegre en São Paulo (met 23 miljoen inwoners) kan de gezondheidssector de pandemie niet aan. São Paulo heeft nochtans de grootste en meest geavanceerde medische infrastructuur van heel Latijns-Amerika.

93 procent van alle ICU-bedden worden in de stad voor het ogenblik door covid-patiënten bezet, waardoor alle andere dringende zorgen in elkaar storten. Volgens de Fundação Oswaldo Cruz, een van de meest prestigieuze medische onderzoeksinstellingen van Latijns-Amerika, heeft de situatie van Manaus en São Paulo zich nu over alle hospitalen van het land verspreid.

De resultaten zijn verschrikkelijk. De voorbije weken overleefden 7 op de 10 ICU-patiënten hun besmetting niet, in sommige deelstaten in het noorden is dat aantal reeds 9 op 10. Meer dan 12 procent van alle zwangere vrouwen die besmet raken overlijden. Bij de zwangere vrouwen die het wel haalden is een zeer hoog aantal baby’s overleden nadat ze geboren werden met covid of in de eerste levensweken besmet raakten. Premature kindersterfte is op sommige plaatsen meer dan 10 maal hoger dan normaal.

Sterftecijfer hoger dan geboortecijfer

In 2019 haalde de Braziliaanse bevolking nog een geboortesurplus van 126.000 baby’s per maand, in 2020 daalde dat reeds tot 96.000 en de cijfers gaan nog steeds omlaag. In Rio Grande do Sul, de meest zuidelijke deelstaat aan de grens met Uruguay, en in de stad Rio de Janeiro is er nu al sprake van een afname van het bevolkingsaantal. Crematoria en begraafplaatsen kunnen de toestroom van overledenen nog nauwelijks aan. Men gaat ervan uit dat binnen de komende weken de situatie gaat vastlopen.

Niet alleen heeft de federale regering van president Bolsonaro niets gedaan om de situatie aan te pakken, ze deed zelfs het omgekeerde door de zaak nog te verergeren. Bolsonaro verdedigde de stelling dat er preventieve medicijnen tegen covid zouden bestaan, zoals hydroxychloroquine, een ontstekingsremmer met antibacteriële werking die ongeschikt is voor antivirale behandelingen.

Hij diende als president een klacht in bij het Hooggerechtshof tegen maatregelen voor lockdown en social distancing die door deelstaatgouverneurs en burgemeesters van grote steden werden genomen. Bolsonaro verzet zich bovendien openlijk tegen het gebruik van mondmaskers en heeft meermaals de kans op bevoorrading van vaccins voor Brazilië laten passeren.

Openluchtlabo voor nieuwe varianten

Braziliaans wetenschapper Miguel Nicolelis, professor neurobiologie en biomedische engineering, vat het beleid van Bolsonaro als volgt samen: “Bolsonaro is de grootste bondgenoot van Sars-CoV-2, de nieuwe variant van het coronavirus, niet alleen in Brazilië maar in heel de wereld … Bolsonaro’s ongepaste, incompetenten en potentieel criminele gedrag – zoals een commissie van de Braziliaanse Orde van Advocaten vaststelde in een recent officieel rapport – heeft de voorwaarden gecreëerd om van Brazilië een van de grootste openluchtlabo’s ter wereld te maken voor het ontstaan van potentieel meer virusmutaties dan we ons kunnen inbeelden … “

“Deze varianten kunnen alle buurlanden in Latijns-Amerika bereiken en van daar de rest van de wereld in enkele weken of maanden. De (vorige) P1-variant werd reeds in 37 landen vastgesteld – een waar ‘biologisch Fukushima’. Net als een nucleaire reactor die in een oncontroleerbare kettingreactie tenondergaat, toont de Braziliaanse tragedie alle voortekenen van een opdoemende wereldwijde bedreiging.”

Volgens Nicolelis kan alleen internationale druk van de publieke opinie en van de VN-instellingen als de Wereldgezondheidsorganisatie WHO de huidige fatale koers van Brazilië nog veranderen. Zelfs de mogelijkheid van economische sancties moet daarvoor op tafel komen.

Bron: Brazil’s Pandemic Is a ‘Biological Fukushima’ That Threatens the Entire Planet