Het Berlijnse referendum van 26 september voor de onteigening van alle grote privé-vastgoedbedrijven die meer dan 3.000 woningen bezitten werd met 56 procent een klinkende overwinning voor de actievoerders. Zij ijveren voor een sociaal woonbeleid en een einde aan de gentrificering in de Duitse hoofdstad. Dit initiatief is een stimulans en inspiratiebron voor andere Europese steden, waaronder Brussel.
De woonsituatie is voor gewone mensen in Berlijn dramatisch geworden. De voorbije tien jaar zijn de huurprijzen in Berlijn verdubbeld terwijl de lonen amper stegen. Wonen is daardoor almaar onbetaalbaarder geworden.
De belangrijkste verantwoordelijken voor die waanzinnige prijzen zijn de grote vastgoedbedrijven zoals Deutsche Wohnen, Vonovia en Akelius. Zij beloven hun aandeelhouders hoge dividenden en blijven daarom de huurprijzen de hoogte injagen en tegelijk hun huurders schandalig behandelen (zie Berlijn haalt 359.000 handtekeningen voor referendum over onteigening grote immobiliënbedrijven).
De centrale vraag van het referendum – dat door lokale Berlijnse actiegroepen werd afgedwongen tegen zowat alle politieke partijen in – was of de bevolking er mee eens is om alle privé-vastgoedbedrijven te onteigenen die meer dan 3.000 woningen bezitten.
Dankzij een gedreven campagne onder de banner Deutsche Wohnen Enteignen raakte meer dan 56 procent (voorlopige cijfers) overtuigd van deze noodzaak. Zij moesten opboksen tegen een met miljoenen euro’s gespijsde tegenoffensief, waarbij onder meer werd beweerd dat alle kleine huiseigenaars hun woningen zouden verliezen.
Deutsche Wohnen is het grootste maar niet enige vastgoedbedrijf dat door deze actie wordt geviseerd. Het bedrijf bezit 113.000 wooneenheden (huizen, appartementen) in Berlijn. Andere bedrijven zijn Vonovia en de Pears Group.
Om geldig te zijn moest het referendum minstens één vierde van alle geregistreerde kiezers naar de stemlokalen krijgen en de helft van de uitgebrachte stemmen halen. Hoewel de activisten zelf de term ‘referendum’ gebruikten, is dit echter geen echt referendum, maar een volksraadpleging. Het resultaat is immers niet bindend voor de politieke bestuurders van de stad. Ze zijn alleen verplicht over het voorstel te debatteren.
De campagne voelde zich gesteund door Artikel 15 van de Duitse Grondwet, een artikel dat nog nooit werd toegepast: “Land, natuurlijke hulpbronnen en productiemiddelen mogen, voor de doelstelling van nationalisering, overgedragen worden op openbaar eigendom of andere vormen van openbare onderneming met een wet die de aard en de omvang van de compensatie bepaalt.”
De politieke impact van dit resultaat kan desalniettemin niet worden onderschat. De deelname van de kiezers werd wel gestimuleerd door de gelijktijdigheid met de nationale parlementaire verkiezingen voor de Bundestag en de deelstaatparlementen.
De huidige bestuursmeerderheid van Groenen, SPD en Die Linke had eerder tevergeefs gepoogd een tijdelijke bevriezing van de huurprijzen af te dinwgen maar die werd door het Grondwettelijk Hof afgekeurd in april, waarna de Berlijnse actiegroepen overgingen tot hun initiatief voor een referendum. Volgens het Hof kan alleen de federale regering dergelijke maatregelen nemen, niet een deelstaat (Berlijn is een aparte federale deelstaat).
De SPD ging vooruit in de parlementaire verkiezingen en leveren waarschijnlijk opnieuw de regeringsleider. Zij blijven echter op de vlakte over het resultaat. Dit is een belangrijke overwinning maar de strijd is nog niet gestreden. In ieder geval is dit resultaat hoopgevend en enthousiasmerend.
Bron:
Berlin locals vote to expropriate real estate giants
YouTube van de campagne (1:34, Duits, Duitse ondertitels):