Het interview van Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert in De Zondag heeft het over meerdere thema’s maar één thema is waar het echt om draait. Groen moet inbinden over de kernuitstap. Hoe traditioneel Groen ook geworden is, het blijft binnen de federale regeringscoalitie de meest systeemkritische partij. Daarom dreigt het laatste jaar van de federale regering 2023-2024 net als in 2002-2003 fataal te worden voor Groen. Deze keer is de partij verwittigd. Het interview met Lachaert in De Zondag is een schot voor de boeg.

Minister van energie Tinne Van der Straeten (Groen) combineert kennis van zaken, grondige voorbereiding en heldere communicatie met een waardige en respectvolle houding in debatten en interviews, wat tegenwoordig uitzonderlijk is.

Haar recente vage argumentatie voor-tegen de BTW-verlaging van de energieprijzen toont hoe relatief en voorbijgaand die goede faam is.  Of die verlaging er al dan niet komt is met haar uitleg allesbehalve duidelijk. De regering maakt in dit symbooldossier een zware vergissing, die alle regeringspartijen stemmen zal kosten – kosten is hier het juiste operatieve woord.

De verzwegen olifant in het energiehuis

Hoewel Groen niet verantwoordelijk is voor de stijgende energieprijzen riskeert de partij de zwaarste tol te betalen in een dossier waar ze net had gehoopt goed te scoren in de komende jaren.

Dat de traditionele anti-belastingpartijen deze keer wel voor het behoud van een hoog belastingtarief pleiten zegt genoeg. Het argument dat dit de overheidsinkomsten zal verminderen is zo vals als een venijnige kat. Het heeft deze partijen nooit gestoord om jarenlang voor belastingverminderingen te pleiten. Dit gaat over iets heel anders.

Dat de energieprijzen nu zo de pan uitswingen is niet zomaar een gevolg van schaarste of productieproblemen. Die zijn er wel, maar er is meer, veel meer. Dit is het consequente gevolg van het systeem zelf dat energie volledig overlaat aan wat de ‘vrije markt’ wordt genoemd.

Het ideologisch concept ‘vrije markt’ is een eufemisme voor ‘volledig door de grote bedrijven gecontroleerde markt’. Deze ‘vrije markt’ is noch vrij noch markt. De fanatieke verdedigers van de liberalisering (eveneens een ideologische term die het omgekeerde beoogt van wat het pretendeert te zijn) van de energiesector hebben jarenlang geschermd met eldorado’s van lage tarieven en zeer kwaliteitsvolle dienstverlening.

Hoe goed die liberalisering echt is voor de gewone burger is al enkele jaren duidelijk. De tarieven voor de gezinnen – die in België altijd al zeer hoog waren in vergelijking met de ons omringende landen – zijn sindsdien alleen maar gestegen. De dienstverlening was vroeger bij de enige leverancier niet bepaald schitterend, maar is sinds de ‘liberalisering van de markt’ alleen maar verslechterd.

Liberalisering/privatisering is de echte oorzaak

Of liberalisering goed is hangt volledig af van waar de beoordelende persoon staat. Voor beleggers, aandeelhouders, bestuurders en CEO’s is dit zonder de minste twijfel een zeer positieve zaak.

De keuzevrijheid van de burger daarentegen is grotendeels illusoir. Buiten enkele kleine en consequent ecologische bedrijven wordt de ‘markt’ nog steeds gedomineerd door de grote traditionele spelers, die met enorme reclamebudgetten de kleine spelers klein houden.

Groen zou er kunnen op wijzen dat de huidige toestand de logische consequentie is van de liberalisering van de energiemarkt en dat de enige echte oplossing bestaat uit een overname van de sector door de overheid, in een of andere vorm die kan variëren, maar die er in elk geval op neerkomt dat niet de ‘markt’ maar de overheid de prijzen zal bepalen.

Laat ons niet vergeten dat de recente tariefverhogingen niet worden opgedrongen door de energiebedrijven om hen van grote verliezen te vrijwaren. Die verhogingen zijn bedoeld om in tijden van economische crisis toch blijvende winstmarges te vrijwaren. Volgens deze gang van zaken horen alleen de gezinnen, de burgers voor de crisis op te draaien.

De stelling van Egbert Lachaert kan als volgt worden samengevat: “Er mag geen kernuitstap komen. Daar moet Groen op toegeven.Anders komt er geen kernuitstap.”

Groen maakt weer de fout om heiliger dan de paus te willen zijn en consequent loyaal de regeringsbeslissingen te verdedigen. De andere partijen doen dat niet – en worden daar ook niet voor bekritiseerd door de media.

Damned if you do, damned if you don’t

Er is geen tekening nodig om te beschrijven wat zou gebeuren als Groen zou doen wat Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert en andere partijvoorzitters doen. Daarvoor is de ervaring van 1999-2003 duidelijk genoeg.

Zo zit Groen andermaal geprangd in een onmogelijke keuze. Wat de partij en hun woordvoerders ook doen, de kritiek staat al geschreven. Groen wordt veel harder aangepakt dan andere partijen wanneer ze zou doen wat de N-VA als regeringspartij op Vlaams niveau en de andere meerderheidspartijen dagelijks doen: deloyaal stoken tegen de zwakste schakel in de keten.

Het interview met Egbert Lachaert in De Zondag is een schot voor de boeg van Groen. Niet gestoord door enige consistentie stelt hij het volgende: “Ik ga akkoord met Rutte en Macron: de toekomst is aan hernieuwbare energie én aan moderne kernenergie. Ook wij moeten onderzoeken hoe we nieuwe kernreactoren kunnen bouwen in ons land. En liefst doen we dat samen met Nederland en Frankrijk.”

Hernieuwbare energie en kernenergie voorstellen als één geheel is zijn strategie. De wet op de kernuitstap moet worden ‘aangepast’: “Vandaag verbiedt de wet de bouw van een nieuwe kerncentrale. Dat is niet ernstig. De groenen moeten daarop toegeven. Anders komt er geen kernuitstap.”

Geen kernuitstap, anders geen kernuitstap

Nieuwe kerncentrales, moderne kernenergie… in feite moet de stelling van Lachaert als volgt worden samengevat: “Er mag geen kernuitstap komen. Anders komt er geen kernuitstap.”

De kernuitstap van Groen wordt herleid tot ‘de sluiting van de huidige bestaande kerncentrales’. Die zijn trouwens sowieso over hun houdbaarheidsdatum.

Zelfs als België zou kiezen voor een verderzetting van kernenergie moeten die centrales weg. Die sluiting mee goedkeuren gaat door de andere regeringspartijen worden voorgesteld als een zware toegeving aan de groenen.

Dat is het in geen enkel geval. De echte groene kernuitstap gaat niet over de sluiting van bestaande verouderde  kerncentrales maar over het stopzetten van kernenergie tout court als bron van elektriciteit. Daar heeft Groen voldoende redelijke argumenten voor. In dit debat is de redelijkheid echter al lang zoek.

Het sleutelargument van de tegenstanders van de kernuitstap – laten we ze voortaan bij hun echte naam noemen – is dat er niet voldoende productiecapaciteit is uit andere bronnen. Het klopt dat gascentrales nodig zullen zijn om het wegvallen van de bestaande kerncentrales te compenseren.

Maar – en dat is net het gemeen perverse van deze situatie – de partijen die nu moord en brand schreeuwen over de risico’s op energieschaarste als de kerncentrales wegvallen, zijn net dezelfde die de voorbije twintig jaar er alles aan gedaan hebben om niet te investeren in alternatieve energiebronnen.

De noodzaak van gascentrales voor de komende 20 jaar (‘en dan gedaan’, zegt Lachaert in het interview) hebben Open VLD, CD&V , N-VA en SP.A/Vooruit met andere woorden zelf veroorzaakt.

Groen verdedigt de keuze voor deze gascentrales loyaal en wordt voor die loyaliteit bedankt met deze aanvallen. Die zullen de komende jaren geleidelijk toenemen.

Kernenergie is een ideologisch concept

Achter de fanatieke keuze voor kernenergie door Frankrijk en Nederland, waar Lachaert zich bij aansluit, zit nog een heel andere agenda. Voor Frankrijk is kernenergie en zijn kernwapenprogramma nog het enige wapen om voor zichzelf de illusie van ‘wereldmacht’ in stand te houden.

Kernenergie vergt enorm grote investeringen, grote centrales en een sterke overheid die de belastingbetaler laat opdraaien voor de echte kosten. Alternatieve energiebronnen als zon en wind kunnen daarentegen zeer kleinschalig worden georganiseerd, los van machtige multinationals. Ook daarom zijn Lachaert en consoorten fanatieke voorstanders van kernenergie.

Waar de Open VLD op aanstuurt is Groen tegen het voorlaatste jaar van deze regeringsperiode vast te rijden in een voor Groen onverkoopbaar compromis van een kernuitstap die er geen zal zijn.

Die ‘uitstap’ zal door de andere partijen worden voorgesteld als een belangrijke toegeving, wat het helemaal niet is. Op de steun van Vooruit en de PS moeten Groen en Ecolo niet rekenen. Ook dat heeft de regeringsdeelname van 1999-2003 duidelijk gemaakt.

Er is één belangrijk verschil met de fatale regeringsdeelname van Groen in 1999-2003. De (beide) groene partijen waren toen onervaren, onvoorbereid en ongewapend tegen de bashing die ze over hen heen kregen, met de gekende resultaten.

Groen heeft die ervaring nu wel, zou er moeten uit leren en veel assertiever optreden dan ze nu doen. Zolang dat niet gebeurt dreigt voor de groene partijen een 2003 bis…

 

Lode Vanoost was lid van van Agalev (Groen) sinds 1982 en verkozen in de Kamer van Volksvertegenwoordigers (1995-2003). Namens de partij nam hij in 1999 deel aan de regeringsonderhandelingen voor het luik Defensie-Buitenlandse Zaken. Sinds 2004 is hij geen lid meer van een politieke partij. Na 7  jaar als adviseur in een aantal VN-missies werkt hij sinds 2011 als journalist voor DeWereldMorgen.be.

Lees ook:

Tijdens de eerste regeringsdeelname in 1999 werd Groen verpletterd. Herhaalt de geschiedenis zich?

Federale begroting ‘groenste’ ooit? Gemiste kans, noch groen noch sociaal