We horen er nauwelijks nog over maar in Congo voeren leger en gewapende milities nog steeds een bloedige repressie tegen de bevolking, al 20 jaar. De coltan voor onze smartphones wordt ondertussen vlot geleverd. Regisseur Thierry Michel draaide de aanklacht L’empire du silence over. “Er moet een tribunaal komen, de daders hoeven niet gezocht te worden, ze zijn bekend.” DeWereldMorgen.be sprak met hem.
De tijd vliegt snel. Ons vorige gesprek dateert van 2015. Het was een aangename babbel over zijn documentaire L’homme qui répare les femmes over gynaecoloog Denis Mukwege, die in 2018 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg voor zijn strijd tegen seksueel geweld in Congo.
We zaten toen samen in een gezellig café ergens op de Elsense Steenweg in de buurt van de Naamse Poort. We hadden ook nu afgesproken in dezelfde buurt maar een COVID-besmetting gooide roet in het eten. Dat en een nijdige oogkwaal, die door COVID nog werd verergerd, maakte dat onze volgende afspraak via chat moest gebeuren. Allesbehalve ideaal maar we zijn een taaie generatie en behelpen ons. De avant-première in Brussel op 12 januari moest eveneens noodgedwongen zonder hemzelf gebeuren.
De film L’empire du silence begint bij de hoofdrolspeler van zijn vorige documentaire, met de toespraak van Dennis Mukwege in Zweden tijdens de uitreiking van de Nobelprijs voor de Vrede in 2018. Mukwege betaalt nog steeds een zware prijs. Zijn gezin leeft op een geheime lokatie in Europa en zelf wordt hij tijdens zijn werk in Congo al jarenlang 24/7 begeleid door een contingent VN-soldaten. In de documentaire zie je ze rond hem staan. Mukwege weigert het echter over zichzelf te hebben.
De documentaire gaat vervolgens van prachtige natuurbeelden, bergen, wouden en rivieren en harmonieuze samenzang over naar de brute realiteit, die wordt afgewisseld met talrijke getuigenissen. Mukwege sluit tenslotte de documentaire af met een schreeuw om aandacht voor zijn volk voor zijn land, voor het recht op waardig leven. Nogmaals een product van cineast Thierry Michel dat niemand onberoerd kan laten.
Dit is het verhaal van honderdduizenden slachtoffers, waar de internationale media nauwelijks naar omkijken.
…
“Ik kom zoals je weet niet met mijn eerste documentaire over Congo (zie zijn volledige filmografie sinds 1970). Ik film er al 30 jaar. Congo is een onderwerp dat onuitputtelijk blijft, jammer genoeg. Er kan niet genoeg worden gepubliceerd over wat daar de voorbije 20 jaar is gebeurd – en nog steeds gebeurt! Mijn verontwaardiging en mijn liefde voor de Congolezen is wat mij drijft.”
“Voor deze documentaire heb ik deels gebruik gemaakt van archiefbeelden, onder meer opnames die mensen met hun gsm’s maakten, waaronder moordenaars die hun gruwelijke misdaden zelf filmden. Dit toont al aan hoe zeker deze daders waren van hun onschendbaarheid.”
“Dankzij mijn uitgebreid netwerk en de geloofwaardigheid van mijn vorige films kon ik meerdere getuigen bereid vinden om voor de camera te getuigen. Je zou denken dat ze eerder terughoudend zouden zijn om zich zo te tonen. Ik ondervond het omgekeerde.”
“Deze mensen willen dat de wereld weet wat daar gebeurt. Ook verkrachte vrouwen spreken zich uit. Zij willen dat dit stopt, voor henzelf en voor hun kinderen. De directeur van het Rode Kruis in Mbandaka, de voormalige journalist van Radio Okapi en vele anderen, zij noemen de daders, de bevelvoerders bij hun naam.”
“Daaronder niet de minsten, onder meer een jonge officier met de naam Joseph Kabila. Meerdere daders van de slachtpartijen van de voorbije jaren werden benoemd tot generaal in het Congolese leger of kregen lucratieve posten in ministeries.”
“De documentaire werd al getoond op filmfestivals in Tunesië en in Congo zelf, met een avant-première in het Palais du Peuple in Kinshasa. Dit statige gebouw werd gebouwd door China en is ontworpen voor culturele activiteiten theater, tentoonstellingen. Het wordt nu als parlementsgebouw gebruikt, waar het in feite ongeschikt voor is.”
“Ik wil met de film ook terug naar het Congres in Washington zoals met mijn documentaire over Denis Mukwege en talrijke ngo’s zullen de film screenen. Ik wil de mensen echter waarschuwen. Sommige beelden zijn zéér hard. Het is een overweging die je maakt als filmer. Is dt verantwoord of niet? Draagt het bij tot de boodschap?”
“In het geval van Congo kan het niet hard genoeg zijn. Dit duurt al 20 jaar. Er zijn onderzoeken geweest. De VN heeft een uitgebreid rapport gemaakt met een inventaris van het grootste deel van de wreedaardigheden – het fameuze Mapping Report 1. De stilte over dit rapport en over de gruwel van Oost-Congo is oorverdovend.”
“Het eerste objectief van de film is de eis voor sancties tegen de daders. Het tweede objectief is gerechtelijk. Er moet zowel een internationaal als een Congolees tribunaal komen waar de daders worden berecht.”
“In de film stelt een VN-vertegenwoordiger dat deze lijst enkel mag worden overgemaakt aan een gerechtelijke instantie. “Het is niet de taak van de VN om mensen te beschuldigen. Wij leveren alleen de bewijzen.”
“Dit gaat ook over de verantwoordelijkheid van regeringen en politici hier en ginder. Uiteindelijk konden deze oorlogsmisdaden worden begaan omdat de daders zich gesteund weten door hun medeplichtigen in binnen- en buitenland. En dan is er nog de schuldige betrokkenheid van de mijnbouwbedrijven hier en ginder. De strijd voor rechtvaardigheid in Congo is nog lang niet voorbij.”
Trailer:
L’empire du silence draait vanaf 19 januari in Brusselse en Waalse filmzalen. De film is Nederlandstalig ondertiteld en zal in februari in Vlaamse filmzalen verschijnen in Gent, Antwerpen en andere steden. Thiery Michel daarover: “Het is mijn droom om de film ook te mogen tonen in Ciné Roma in Antwerpen.”
Lees ook:
Nobelprijs voor de Vrede aan Dokter Mukwege en Nadia Murad erkent het lijden van ontelbare vrouwen
Congolese gynaecoloog en vrouwenactivist vermoord
Congo verbiedt ‘L’homme qui répare les femmes’
Documentaire ‘Chebeya’ op filmfestival Kameroen
Cineast Thierry Michel over Congo, Katanga en België
Note:
1 Mapping = omzetten in kaarten, in mappen. Het rapport geeft naast een lijst van de misdaden, een overzicht van de aard van de bedreven misdaden. De verantwoordelijke leiders staan in een bijlage vermeld, die nog steeds niet vrij wordt gegeven door de VN.