Oekraïne lost imagoprobleem Azov-batajon op door vervangen logo

Lode Vanoost  - 

Links nieuwe logo, rechts oude logo (AZOV in Cyrillisch). Foto: Public Domain

FacebooktwitterFacebooktwitter

De Oekraïense regering in Kiev beseft blijkbaar dat de integratie van extreemrechtse milities in het leger een probleem is voor zijn imago van strijder voor democratie en vrijheid. Recent heeft de regering beslist het insigne van de wolfsangel van het Azov-bataljon te vervangen door de gouden drietand van het reguliere leger, een cosmetische operatie die aan de realiteit niets verandert.

Russisch president Poetin stelt dat een van de redenen voor zijn beslissing tot invasie de ‘denazificatie’ is van Oekraïne. Zoals elke oorlogsstoker in de geschiedenis gebruikt hij een aantal drogredenen als dekmantel voor zijn echte doelstellingen.

Dat betekent echter niet dat er géén probleem zou zijn met neonazisten en neonazistische organisaties in Oekraïne. Zowat elk Europees land heeft voor het ogenblik in verschillende dimensies een probleem met extreemrechtse tendensen. Op dat vlak is Oekraïne dus geen uitzondering.

Poetin stelt ook dat hij zijn beslissing nam om een einde te maken aan de binnenlandse oorlog tussen het Oekraïense leger en etnisch-Russische rebellen in de Donbass-regio. Hij zou het land binnenvallen om de Russische broeders in Oekraïne te hulp te stellen. Of dat inderdaad een van de echte redenen voor de invasie zou zijn is eveneens  betwistbaar.

Echter, net als met het nazi-probleem is die stellingname van de Russische president geen bewijs van het tegendeel, dat er geen interne oorlog zou geweest zijn in Oekraïne. Bovendien, beide problemen zijn met elkaar gelinkt, want het zijn net de extreemrechtse bataljons die sinds 2014 het meest actief betrokken zijn bij de oorlog tegen de opstandelingen in de Donbass.

Net als in de rest van Europa gaat het om extreemrechtse bewegingen die nergens de steun genieten van de meerderheid van de bevolking, maar wel zeer strak georganiseerd zijn, milities vormen en zeer prominent aanwezig zijn in de mainstream en de sociale media.

De vijand van mijn vijand is mijn vriend …

Waar Oekraïne echter grondig verschilt met de rest van Europa is dat deze groupuscules actief betrokken waren bij de afzetting van een democratisch verkozen president1 in 2014 en bij talrijke dodelijke aanslagen op politieke tegenstanders. Ze werden daarvoor niet afgestraft door een democratische regering, maar werden integendeel geïntegreerd in leger en politie, en hun leiders kregen regeringsposten – als dank voor bewezen diensten?

Het gebruik van extremistische groeperingen voor eigen doeleinden is geen nieuwigheid. Het is van alle tijden. Duitsland maakte er tijdens de oorlog gebruik van en de geallieerden deden het na de bevrijding van West-Europa. Tijdens de Sovjet-bezetting van Afghanistan bewapende de VS groeperingen die ze later zelf moesten bestrijden. In Syrië zagen de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk er zelfs geen graten in om fanatieke organisaties als Al-Nusra te steunen om het regime van president Assad ten val te brengen.

Het cynische opportunisme van machthebbers heeft er al evenmin problemen mee om tegelijkertijd dezelfde bewegingen te bewapenen op de ene plaats terwijl ze die op andere plaatsen bestrijdt, zoals in Syrië, Irak en Afghanistan.

Rusland is overigens in hetzelfde bedje ziek. Poetin laat toe dat extreemrechtse personen en groepen naar de Donbass vertrekken om er te strijden tegen het Oekraïense leger, niet gestoord door het feit dat in de Donbass ook antifascistische vrijwilligers uit andere landen er aan dezelfde etnisch-Russische zijde meestrijden in de interne oorlog sinds 2014.

Geen duidelijke lijnen tussen goed en kwaad

Tot spijt van wie het benijdt (in menige mainstream redactievergadering) zijn de dingen complex en lopen de lijnen tussen goed en slecht kriskras door elkaar. De oorlog in Oekraïne is daar een voorbeeld van. Samengevat: Oekraïne heeft wel degelijk een groot probleem met het neonazisme en voert wel degelijk sinds 2014 een bloedige oorlog met de opstandige provincies Donetsk en Loegansk.

De echte redenen voor de invasie zijn nochtans duidelijk genoeg: terugdringen van de NAVO-invloedssfeer en Oekraïne dwingen tot een neutrale status als bufferstaat. Dat ondertussen de industriële basis in de Donbass wordt heroverd is daarbij meegenomen, maar zeker niet de hoofdreden voor de invasie.

De schuldvraag verdelen over alle betrokken partijen is niet populair in NAVO-kringen en in de mainstream media. Daar houdt men de dingen graag simpel. Wij de goeden, zij de slechten. Zo eenvoudig is dat.

Het argument van de vijand is echter geen bewijs van zijn tegendeel. Een en ander valt immers nog moeilijk te ontkennen. Oekraïne en de NAVO laten toe dat neonazi’s voor hen het vuile werk doen en het kanonnenvlees leveren voor deze oorlog.

Een probleem van imago, niet van inhoud

Blijkbaar begint het inzicht te dagen bij de Oekraïense regering in Kiev dat dit een imagoprobleem wordt. Neonazistische soldaten inzetten valt niet bepaald te verzoenen met de stelling dat hier voor vrijheid en democratie wordt gestreden.

De regering in Kiev beseft dat ze dit imagoprobleem (met de nadruk op ‘imago’) moet aanpakken. Daarom heeft ze beslist dat het Azov-bataljon zijn neonazi wolfsangel-logo laat vallen en vervangt door de gouden drietand, het nationaal symbool van alle andere regimenten van het leger (zie foto boven het artikel).

De Britse krant The Times geeft een wel zeer bijzondere uitleg voor deze beslissing. “Het Azov-bataljon heeft zijn neonazi-insigne verwijderd, omdat het de Russische propaganda bestendigde, dat Oekraïne in de greep zou zijn van extreemrechts nationalisme.”

Of er al dan niet een extreemrechts probleem is in Oekraïne kan gemakkelijk worden nagegaan aan de hand van de westerse berichtgeving in de jaren voorafgaand aan de Russische invasie (zie de lijst onder dit artikel).

Op 16 juli 2014 publiceerde de Britse nationale omroep BBC een reportage over een zekere Mikael Skillt, een scherpschutter van de Zweedse Nationale Garde, die als vrijwilliger voor het Azov-bataljon strijdt. Deze man gelooft dat het niet goed is dat ‘rassen’ zich vermengen. Hij bevestigt tevens dat er in het Azov-bataljon nationaal-socialisten zitten, “maar wij praten bijna nooit over politiek”.

In 2014 was Andriy Biletsky bevelhebber van dit bataljon. Hij was toen ook de leider van een organisatie die zich de Nationaal Sociale Assemblee noemde – wat later Svoboda (vrijheid) werd. In hun programma staan volgende doelstellingen vermeld:

  • “Oekraïne voorbereiden op verdere expansie en strijden voor de bevrijding van het volledige Witte ras van de overheersing van het internationale speculatieve kapitaal”;
  • “zware bestraffing van seksuele perversie en elke interraciaal contact dat kan leiden tot het uitsterven van de Witte man”.

Bevestiging in de westerse media

Op 18 maart 2014 verscheen in Foreign Policy het artikel ‘Yes, There Are Bad Guys in the Ukrainian Government’. Daarin wordt dezelfde these verdedigd.

“Terwijl westerse regeringen gelijk hebben om Poetins beweringen voor de invasie van Oekraïne te weerleggen, zijn ze fout om te veronderstellen dat zijn Oekraïense tegenstanders gelijk hebben. De oncomfortabele waarheid is dat een aanzienlijk deel van de huidige regering in Oekraïne – en van de betogers die hen aan de macht brachten – inderdaad fascisten zijn.”

Soldaten van het reguliere leger van Oekraïne. Foto: Ministry of Defense Ukraine/Public Domain

In 2018 publiceerde persagentschap Reuters ‘Commentary: Ukraine’s neo-Nazi problem’. Wat nu gemeenzaam het Azov-bataljon genoemd wordt is in werkelijkheid een samengaan van een 30-tal groupuscules, die met geheimgehouden privé-donaties bataljons van ‘vrijwilligers’ vormden in het begin van de interne oorlog in de Donbass.

Deze milities namen de plaats over aan het front van de reguliere regimenten van het Oekraïens leger, dat na de Russische annexatie van de Krim had aangetoond een zwak en gedesorganiseerd geheel te zijn.

Sindsdien werd het Oekraïens leger grondig hervormd en zwaar bewapend met NAVO-materiaal. In plaats van deze extreemrechtse milities te ontbinden, nam de regering de beslissing ze te integreren in het leger.

Hoewel ze formeel onder het bevel van hogere reguliere officieren vallen, blijken ze in de praktijk regelmatig eigengereid op te treden en bevelen naast zich neer te leggen. Deze milities zijn de hoofdverantwoordelijken voor de burgerslachtoffers in de Donbass, omdat ze in tegenstelling tot het reguliere leger niet aarzelen burgerdoelwitten te treffen.

Niet alleen tegen etnisch-Russische Oekraïners

Deze milities deden de voorbije jaren overigens veel meer dan vechten aan het front in de Donbass. Ook etnische Oekraïners zijn voor hen niet veilig. Samenkomsten en betogingen werden aangevallen. Gemeenteraden werden geïntimideerd met doodsbedreigingen om andere budgetten goed te keuren.

Progressieve activisten en LGTBQI-personen worden aangevallen op straat en regelmatig zwaar toegetakeld, terwijl de politie passief toekijkt. Extreemrechtse geweldplegers worden zeer zelden aangepakt voor die misdaden.

Als argument om het extreemrechts probleem te minimaliseren wordt voortdurend gewezen op de geringe scores die extreemrechtse partijen haalden bij parlements-, regionale en gemeenteraadsverkiezingen. Zij zijn inderdaad niet populair bij een groot deel van de bevolking.

De Oekraïense regering maakt echter handig gebruik van hun bereidheid om extreem geweld te gebruiken tegen elke vorm van politieke dissidentie. Zij doen met andere woorden het vuile werk dat de regering niet openlijk kan doen, en maken zo de politieke oppositie in Oekraïne monddood.

President Zelensky (en president Poroshenko voor hem) wordt openlijk bedreigd met de dood als hij toegevingen zou doen. Tijdens een bezoek aan het front in de Donbass (voor de oorlog, zie twitter hierboven) zei een Azov-commandant hem openlijk dat ze zijn bevelen voor een eventuele wapenstilstand niet zouden uitvoeren.

Nuttige pionnen

Deze extreemrechtse milities zijn met andere woorden een tweesnijdend zwaard. Enerzijds zijn ze nuttig voor de regering omdat ze de politieke oppositie uitschakelen, anderzijds zijn ze een hinderpaal om tot een onderhandelde oplossing te komen.

Deelname Azov-militanten aan een militaire parade in maart 2021. Foto: metabunk.org

In iets meer nuchtere analyses dan het mainstream oorlogsgestook van de voorbije maanden verscheen op 5 maart 2022 (dus tijdens de Russische invasie) een analyse op de Amerikaanse zender NBC-news, waaruit volgende citaat:

“Hoewel Poetin dit voor zijn propaganda gebruikt, is het ook waar dat Oekraïne een regelrecht nazi-probleem heeft – zowel in zijn verleden als in het heden … het zou gevaarlijk zijn om de antisemitische geschiedenis van Oekraïne te ontkennen en zijn collaboratie met de nazi’s van Hitler … De voorbije jaren heeft Oekraïne een golf van standbeelden opgericht ter ere van Oekraïense nationalisten, waaronder Stepan Bandera, Roman Shukhevych en Yaroslav Stetsko. In 2018 besliste het Amerikaanse Congres nog dat hulp aan Oekraïne niet mocht dienen ‘om wapens te leveren aan het Azov-bataljon’.”

Het Azov-bataljon doet veel meer dan deelnemen aan de oorlog in de Donbass tegen hun etnisch-Russische Oekraïense medeburgers. Ook etnisch-Oekraïense landgenoten met andere politieke standpunten dan de hunne zijn het slachtoffer van hun gewelddadige acties.

Grote politieke impact, kleine electorale basis

Dankzij de steun die zij vanuit de VS-ambassade krijgen is hun politieke impact veel groter dan hun aantallen. Zij zijn er verantwoordelijk voor dat president Zelensky de beloften waarmee hij in 2019 de presidentsverkiezingen won, gebroken heeft.

Het waren ook hun leiders die de wet afdwongen dat voortaan alle overheidsdiensten exclusief in het Oekraïens zouden worden geleverd, wat de lont aan het vuur stak van de opstand in de Donbass. Volodymyr Zelensky nam in 2019 deel aan de presidentsverkiezingen met een aantal beloften die allen neerkwamen op een einde van de interne oorlog in de Donbass.

Stephen F. Cohen was een van de meest bekende Ruslandexperts in de VS (hij overleed in september 2020). In een interview met Aaron Maté was hij zeer kritisch over de inmenging van zijn land in Oekraïne. “Zelensky was een vredeskandidaat en won met een enorm mandaat (75% van de stemmen in de tweede ronde tegen zetelend president Petro Poroshenko).”

“Woordvoerders van de extreemrechtse milities (niet alleen Azov) dreigden er openlijk mee hem af te zetten als hij zou doorgaan met zijn vredesplannen en hem zouden doden als hij zou onderhandelen met Poetin.”

“Sinds de verkiezing van Joe Biden tot president is het duidelijk dat de VS geen enkele interesse hebben in een vreedzaam onderhandelde oplossing. De VS hebben niets dan misprijzen voor alles wat ze beweren te steunen in Oekraïne, democratie en veiligheid.”

Met hun steun aan de extreemrechtse groupuscules die tot de afzetting van president Janoekovitsj leidde, hebben de VS een pad in de Europese korf gezet, waarvan de gevolgen nog jaren zullen doorgaan.

Een eventuele overwinning van Oekraïne betekent wraak op de etnisch-Russische Oekraïners die nog overblijven. Bovendien zijn ook alle etnische Oekraïners, die het met de rechtse lijn van deze groeperingen oneens zijn, in gevaar.

Het debacle van Afghanistan heeft al aangetoond wat de gevolgen zijn van steun aan extremistische organisaties, wanneer het ons uitkomt. Nu reeds waarschuwen veiligheidsexperts in de VS daarvoor. Heel wat wapens die nu naar Oekraïne worden uitgevoerd zullen in de handen komen van deze extreemrechtse kaders. Die zullen niet aarzelen om deze wapens ook in Europa in te zetten tegen alle politieke krachten die hen niet zinnen.

De souplesse waarmee de mainstream media overstappen naar het narratief dat het allemaal wel meevalt met deze extremistische tendensen in Oekraïne, omdat ze uiteindelijk wel “aan de goede kant voor de goede zaak strijden”, voorspelt niet veel goeds. In een oorlog is de waarheid de eerste die sneuvelt.

 

Bronnen:

Foreign Policy 18 maart 2014: Yes, There Are Bad Guys in the Ukrainian Government

BBC World 16 juli 2014: Ukraine conflict: ‘White Power’ warrior from Sweden

The Guardian 13 maart 2018: Ukraine’s National Militia: ‘We’re not neo-Nazis, we just want to make our country better’

Reuters 19 maart 2018: Commentary: Ukraine’s neo-Nazi problem

The Hill 27 maart 2018: Congress bans arms to Ukraine militia linked to neo-Nazis

NBC News 5 maart 2022: Ukraine’s Nazi problem is real, even if Putin’s ‘denazification’ claim isn’t

Note:

1   De verkiezing van Viktor Janoekovitsj tot president op 25 februari 2010 werd door de EU, de OVSE, VN-waarnemers en talrijke aanwezige ngo als fair en transparant beoordeeld.

Artikel oorspronkelijk verschenen in DeWereldMorgen.be.