Een jaar geleden trof een tropische regenstorm meerdere dorpen in de diepe valleien van de provincies Luik en Namen. Meer dan 40 mensen verloren het leven. Duizenden anderen zagen hebben en houden verdwijnen in het wilde water. Een jaar later leven velen van hen nog steeds in het puin en blijft de beloofde overheidssteun achterwege. DeWereldMorgen sprak met Henri (69) en Rosa (66) in de zwaarst getroffen gemeente Pepinster.

Pepinster was op 16 juli 2021 de zwaarst getroffen gemeente, met 5 dodelijke slachtoffers en honderden vernielde woningen. Een jaar later wachten vele slachtoffers nog steeds op een eerste schadevergoeding.

Het Rampenfonds past voor die schadevergoedingen een logge administratieve aanpak toe, waardoor mensen in de papiermolen hun weg niet vinden. Aanvragen voor financiële tussenkomst blijven na tien maanden onbeantwoord liggen, omdat bepaalde documenten nog ontbreken, waar de betrokkenen pas van horen als ze na eindeloos wachten zelf de dienst contacteren.

In plaats van zelf proactief naar die documenten op zoek te gaan of de betrokken personen te helpen of minstens te verwittigen wacht het Rampenfonds passief af tot de mensen zelf opnieuw contact opnemen.

Soms gaat het om belachelijk eenvoudige zaken, zoals in het geval van gepensioneerd elektricien Henri in Pepinster het ontbreken van het eigendomsbewijs van zijn woning. Maandenlang laat de dienst hem in het ongewisse dat dit de reden is waarom hij nog steeds geen enkel steunbedrag ontvangen heeft. Een eenvoudig telefoontje naar het kadaster behoort blijkbaar niet tot het takenpakket van het Rampenfonds.

Venezolaans president Hugo Chávez verklaarde ooit: “Als het klimaat een bank was geweest was ze al lang gered.” Hij deed dat naar aanleiding van de enorme bedragen die de westerse regeringen in 2008 op korte tijd konden ophoesten om de banken van de ondergang te redden.

Formulieren, paperassen, bewijzen waren in 2008 niet nodig. De banken hoefden niet zelf de weg te vinden naar die steun. Het werd allemaal netjes voor hen geregeld. De banken werden gered, meer nog, ze moesten de enorme steunbedragen nooit terugbetalen en kregen al evenmin verplichtingen opgelegd om in ruil voor de overheidssteun – met uw belastingsgeld – te gaan investeren in sociaal verantwoorde prioriteiten als hospitalen, scholen of openbaar vervoer.

Een jaar na de ramp heeft Sylvie Marique, commissaris voor de heropbouw, haar rapport klaar (zie De Standard, 6 juli 2022). Zij moet vaststellen dat de hulp nog steeds ruim tekort schiet. De oorzaken zijn “praktische problemen”, “slechte communicatie”, “een muur van formulieren” …

Dat zijn de echte oorzaken niet. Men had perfect steun kunnen toekennen op forfaitaire basis, door met voldoende personeel huis per huis af te gaan. Dat idee was er wel. Een team van 25 mensen zou de mensen begeleiden. Per gemeente? Neen, voor het volledige rampgebied…

Deze aanpak is het gevolg van politieke keuzes, niet van overmacht of noodzaak. Er zit achter deze aanpak tevens een ideologie, die van het wantrouwen. Getroffen mensen moeten bewijzen dat ze getroffen zijn.

Er zou wel eens een onterechte aanvraag tussen kunnen zitten. Het is tekenend voor de manier waarop politieke beleidsvoerders de overheidsdiensten aan banden leggen, wanneer het over kleine bedragen gaan voor armere gezinnen en daarentegen ruime middelen, tijd en personeel voorzien wanneer het over grote ‘belanghebbenden’ gaat.

Een zware verantwoordelijkheid voor deze gang van zaken ligt bij de sector van de verzekeringen. Het is iedereen bekend die ooit getroffen werd door een brand in eigen huis of KMO, idem met auto-ongevallen.

De inventiviteit en creativiteit waarmee verzekeringsexperten weten af te knabbelen op de bedragen die mensen dringend nodig hebben en hopen te verkrijgen is immens. Bij elke expertise is het wantrouwen ingebouwd, tegenover u, de verzekerde, niet tegenover de verzekeraar. Bij rampen als die van vorig jaar blijkt de sector even meedogenloos te werk te gaan.

Bij vorige overstromingen zoals in de Limburgse Maasvallei duurde het eveneens jaren voor mensen echt werden vergoed. Het is nu niet anders. Ook deze gang van zaken is uiteindelijk een politieke verantwoordelijkheid. Dat de verzekeringssector zo te werk gaat is omdat de wet hen dat toestaat…

Commissaris voor de heropbouw Marique heeft een plan klaar. Daarin zullen ook voorstellen staan om bepaalde zones definitief voor bewoning ongeschikt te verklaren.

Uiteraard had het nooit zo ver mogen komen dat men in bepaalde delen van deze valleien ging bouwen. In Pepinster en Verviers zijn dat huizen die ooit werden gebouwd door de textielindustrie, vlak bij de fabriek, vlak bij het water. Die sector is volledig verdwenen. De huizen staan er nog. Wie woont daar? Niet de erfgenamen van de textielbaronnen.

Is het dan de schuld van de bewoners zelf? Zowat alle woningen vlak bij het water zijn oud, onderkomen en daarom ‘betaalbaar’ voor armere gezinnen. Die leven met wat ze kunnen. Zij doen het ook veel langer met hun huishoudapparaten en hun oude dieselauto gaat ook veel langer mee.

Hoe worden zij nu vergoed (als ze al vergoed worden)? Op basis van de ouderdom van hun huishoudapparaten en van hun auto. Ze krijgen er met andere woorden bijna niets voor (wanneer ze uiteindelijk betaald worden). Aankoopbewijzen hebben ze al evenmin, met het water verdwenen of ooit tweedehands aangekocht. De slachtoffers van deze overstromingen worden met andere woorden dubbel gestraft.

Ergens anders gaan wonen? Dat zou aanvaardbaar zijn als de overheid voor geschikte woningen zou zorgen voor de slachtoffers alvorens ze moeten verhuizen. De Belgische aanpak kennende mag verwacht worden dat dat niet het geval zal zijn.

Wat in het rapport van de commissaris al evenmin zal staan is een hervorming van de sector der verzekeringen. Die zullen na deze ramp even meedogenloos blijven. De vraag mag dan ook worden gesteld of een dergelijke essentiële maatschappelijke dienstverlening wel in privé-handen hoort.

Lees ook de reportage van Evi Van Thienen van december 2021, 5 maanden na de ramp: Mooie menselijke solidariteit met Pepinster en Verviers terwijl politieke leiders passief toekijken.

Volg hier het verhaal van gepensioneerd elektricien Henri en kinderverzorgster Rosa in Pepinster: