De organisatie Grootouders voor het Klimaat organiseerden op 24 maart een colloquium in Antwerpen over de kwestie ‘Burgerlijke Ongehoorzaamheid, een volgende stap in het klimaatactivisme? Voor Grootouders voor het Klimaat meer dan een retorische vraag. Zijn zachte acties nog voldoende om de klimaatcrisis aan te pakken?
De Belgische organisatie Grootouders voor het Klimaat werd opgericht in 2019, nog net een jaar voor de pandemie roet in het eten gooide van talrijke organisaties van het maatschappelijk middenveld. Toch slaagde de organisatie in zijn opzet. Vier jaar later staan de Grootouders voor het Klimaat klaar voor verdere actie.
Tijdens een druk bijgewoond colloquium stelden zij zich de vraag of ook zij acties van burgerlijke ongehoorzaamheid moeten overwegen.
Wat voorafging
Oorspronkelijk in 2009 begonnen als de Grandparents Climate Campaign in Noorwegen hebben de Grootouders voor het Klimaat nu al afdelingen in meerdere Europese landen.
In België kreeg het initiatief in 2019 navolging in het kielzog van de scholierenbeweging Fridays for Future, die vanaf augustus 2018 overal in Europa actie begon te voeren met schoolstakingen op vrijdag.
Dat jongereninitiatief was op zijn beurt geïnspireerd door het Zweedse schoolmeisje Greta Thunberg. De dan 15-jarige Greta besloot vanaf september 2018 elke vrijdag post te vatten voor het Zweedse parlement met een eenvoudige boodschap Skolstrejk för klimatet (schoolstaking voor het klimaat).
Werd ze aanvankelijk weggelachen door media en politieke leiders, zagen die zich vrij snel verplicht bakzeil te halen – al was het maar voor de schone schijn (meestal). Haar solo-actie heeft sindsdien wereldwijd navolging gekregen. De rest is geschiedenis – die nog lang niet voorbij is. In oktober 2022 bracht ze in Het Klimaatboek 108 wetenschappers, filosofen, auteurs en activisten samen en schreef ze zelf 18 thematische inleidingen (zie de recensie hier).
Grootouders voor het Klimaat hebben zowel aan de schoolstakingen als aan andere acties deelgenomen. Recent was een Belgische delegatie aanwezig bij de protesten tegen de uitbreiding van een open bruinkoolmijn in het Duitse dorp Lützerath. En zopas publiceerden de GvK het boek De Tijd Dringt – Brieven van Grootouders voor het Klimaat (zie de recensie hier).
In Groot-Brittannië startte eveneens in 2018 de informele milieuorganisatie Extinction Rebellion (XR) (‘rebellie tegen uitsterving’). Die engageerde zich in acties van burgerlijke ongehoorzaamheid, door het bezetten van kantoorgebouwen, campussen, fabriekspoorten, openbare pleinen (zie de Belgische afdeling hier).
Colloquium
Is burgerlijke ongehoorzaamheid een volgende stap in het klimaatactivisme? Wanneer en op welke manier kunnen organisaties zoals de Grootouders voor het Klimaat al dan niet aansluiten bij acties van burgerlijke ongehoorzaamheid? En hoe verhoudt burgerlijke ongehoorzaamheid zich tot de andere minder radicale actiemiddelen?
Die vragen waren het onderwerp van een Colloquium waar GvK een aantal academici, onderzoekers en activisten uitnodigden in het Hof van Liere op de campus van de Universiteit Antwerpen voorbije vrijdag 24 maart.
Na een inleiding door Bernard Hubeau namen een aantal sprekers het woord. Socioloog Kees Schuyt beantwoordde de vraag: ”Vreedzaam demonstreren voor urgente klimaatverbeteringen: welke (on)gehoorzame manieren zijn effectief en geoorloofd?”.
UA hoogleraar Walter Weyns herinnerde het publiek aan het werk en de ideeën van wat we nu de eerste klimaatactivist zouden kunnen noemen, Henry David Thoreau (1817-1862).
Vervolgens gaf filosofe Maité de Haan haar indrukken van wat ‘civil’ en ‘uncivil disobedience’ is en kan zijn, waarna de voormiddag werd afgesloten met een juridische analyse van wat kan en wat niet kan in de huidige wettelijke context en wat de eventuele gevolgen kunnen zijn waar activisten rekening moeten mee houden door UHasselt hoogleraar Erik Lancksweerdt.
Bernard Hubeau leidt het colloquium in. Screenshot: Facebook GvK
Tijdens de namiddagsessie kwamen de mensen met praktijkervaring aan het woord. Bert De Somviele overliep de geschiedenis van Bos+ en wees op de impact die hun ‘illegale’ bosaanplantingen reeds hadden op de beleidsvoerders.
Mees Engelen lichtte het opzet van de activistengroep Code Rood1, een organisatie die reeds actief is in meerdere Europese landen.
Daarna volgde nog een boeiende gedachtenwisseling in een panel van Bert De Somviele en Mees Engelen met Dirk Tonnard (GvK-België), Margriet Goddijn (GvK-Nederland) en Sara Vicca (UA-wetenschapper).
Dit Colloquium was een eerste aanzet. Zonder de minste twijfel gaan de Grootouders voor het Klimaat het hier niet bij laten. Wordt vervolgd.
Zie op Facebook de inleidende toespraak van Bernard Hubeau, GvK-covoorzitter.
Aanbevolen literatuur:
De tijd dringt – Brieven van Grootouders voor het Klimaat (samengesteld door Bernard Hubeau en Marc Cabus). EPO, Antwerpen, 2023, 239 pp. ISBN 978 9462 6744 17
Greta Thunberg, et al. Het Klimaatboek. De Bezige Bij, Amsterdam, 2022, 480 pp. ISBN 978 9403 1943 18
Note:
1 De naam verwijst naar de weerterm Code Rood. Code Rood is een alarmfaze die het publiek tot uiterste waakzaamheid oproept, omdat de weerstoestand zeer gevaarlijk kan worden, grote schade kan toebrengen. Bij Code Rood wordt elke verplaatsing ten zeerste afgeraden.