Net als na de sabotage van Nord Stream in de Oostzee aarzelen de media niet om vrij snel de waarschijnlijke dader aan te duiden, terwijl het nog ontbreekt aan enig element om er ook maar iets over te beweren. Het antwoord op de vraag ‘Wie heeft hier baat bij? was bij Nord Stream vrij snel duidelijk, ditmaal is dat niet het geval.

De verleiding om snel commentaar te geven bij deze dramatische en spectaculaire ontwikkeling van de oorlog in Oekraïne blijkt andermaal te groot voor de media om enige terughoudendheid aan de dag te leggen en af te wachten tot er meer bekend is over wie de mogelijke dader zou kunnen zijn.

Dat was zo vlak na de sabotage van de Nord Stream-gaspijpleiding ook het geval. Er zijn meerdere redenen voor dergelijk mediagedrag. Er is altijd al de concurrentiedrang om eerste te zijn met scoops. De westerse media hebben daarnaast vanaf het begin van de Russische invasie een kant gekozen. Het is dan logisch dat ze naar Rusland kijken als meest waarschijnlijke dader.

Motief en gelegenheid?

Net als in iedere thriller of detectiveserie blijft dezelfde aloude redenering gelden, voor je conclusies trekt: wie heeft hier voordeel bij, wie heeft de gelegenheid en de middelen? In het geval van Nord Stream was het antwoord op beide vragen snel duidelijk. Rusland had hier niets bij te winnen.

Ditmaal bieden de antwoorden op deze vragen echter geen uitweg. De BBC meldt reeds dat ‘net als met Nord Stream’ de waarheid waarschijnlijk nooit geweten zal zijn. Daarvoor moet de zender wel de bewijzen van het tegendeel over Nord Stream negeren, maar in het geval van de dambreuk op de Dnjepr heeft de BBC waarschijnlijk gelijk. De vragen over motief en gelegenheid bieden hier geen antwoord.

Voor Oekraïne is dit geen goede zaak. De weg over de dam is geen optie meer voor troepentransport richting de Krim. Hoewel de linkeroever, die veel vlakker is aan de Russische zijde, nu meer onderstroomt dan de rechteroever aan Oekraiense zijde, maakt dit de hele regio voor weken, misschien zelfs maanden, ongeschikt voor militaire manoeuvres. Zo werd net daar waar de afstand naar de Krim het kortst is een Oekraïens offensief zeer problematisch.

Omdat het waterpeil achter de dam nu zwaar zakt en modderige oevers boven water komen, wordt het meer ook minder geschikt voor operaties met door Britse en Franse experts getrainde amfibietroepen, waar Oekraïne de voorbije maanden in had geïnvesteerd als onderdeel van het verwachte lente-offensief.

Kerncentrale van Zaporizja

De door Rusland gecontroleerde kerncentrale van Zaporizja stroomopwaarts op de linkeroever achter de dam is op korte termijn niet in gevaar. Slechts één van de zes reactors daar is nog operationeel (en zelfs dat is onzeker).

Ook stilstaande reactoren hebben weliswaar permanent waterkoeling nodig, maar niet zoveel als draaiende reactors. Er zou voorlopig voldoende waterreserve aanwezig zijn ter plaatse. Op lange termijn kan dit echter wel een probleem worden

Het waterreservoir achter de dam is de voornaamste waterbevoorrading voor de Krim. Dat kan een voordeel lijken voor Oekraïne, maar het meer bevoorraadt ook de ruimere omgeving op de linker- en rechteroever van de Dnjepr. In feite hebben geen van beide opponenten hier voordeel bij.

De dambreuk is ook voor Rusland slecht nieuws. De verdedigingslinie op de linkeroever moet over tientallen kilometer achteruit voor het wassende water. Dat nadeel wordt enigszins gecompenseerd door het feit dat een Oekraïens offensief daar nu veel minder plausibel is. Verplaatsing van defensielijnen is echter altijd een verzwakkende logistieke operatie.

Oekraiens lente-offensief

Ondertussen is dat lang voorspelde lente-offensief begonnen. Drie Oekraïense aanvallen meer ten oosten naar de Donbass werden volledig teruggeslagen, waarbij zware verliezen werden geleden. Exacte cijfers zijn moeilijk te verkrijgen.

De media hier geven de cijfers die Oekraïne publiceert als ‘feiten’ weer, terwijl de Russische cijfers worden weggezet als propaganda. Zoals in elke oorlogssituatie moet men er echter van uitgaan dat beide partijen de eigen cijfers minimaliseren en de cijfers van de vijand opdrijven.

Toch zijn er redenen om aan te nemen dat de verliezen aan Oekraïense zijde groter zijn dan aan Russische zijde. Het is een harde militaire waarheid dat een defensieve lijn aanvallen altijd een zwaardere tol eist dan standhouden op defensieve lijnen. Alleen een grote militaire overmacht van de aanvaller kan dat doorbreken en die heeft Oekraïne niet.

Er wordt daarom door een aantal commentatoren geopperd dat Oekraïne de dam nu heeft gesaboteerd om de aandacht af te leiden van die nieuwe nederlagen. Dat zou kunnen maar lijkt toch eerder onwaarschijnlijk omwille van de hierboven al vernoemde redenen.

Een ongeval?

Er wordt bij dit alles een andere mogelijkheid over het hoofd gezien. Het zou om een ongeval kunnen gaan (ik heb één ingenieur op Radio 1 gehoord die op die mogelijkheid wees).

Er zijn beelden opgedoken die tonen dat reeds op 1 juni, vijf dagen voor de grote breuk, meer water dan normaal door de sluizen van de centrale op de dam stroomde en dat de weg die naast de centrale over de dam passeert een dag later op 2 juni zwaar beschadigd en onbruikbaar was. Het waterpeil was in de weken ervoor meermaals zo hoog dat het water over de dam stroomde en reeds enkele eilanden en dorpjes aan de rivier onder water lagen.

Was er een defect in de machines die de sluizen controleren? Bovendien stond het water achter de dam al enige tijd meer dan drie meter boven het peil dat als veilig wordt aanzien, zowel voor de stevigheid van de dam als voor de centrale.

Beelden van de ontploffing wijzen volgens militaire experten op een explosie binnenin de centrale. Dat zou een luchtaanval of een aanval vanop het meer uitsluiten. Een sabotage binnen in de centrale blijft mogelijk, maar het grootste deel van de dam staat onder Russische controle, ook de centrale op de dam.

Alleen een kort noordelijk deel van de dam wordt gecontroleerd door Oekraïense soldaten. Of Oekraïne een aanslag vlak onder de neus van de Russische bewakers had aangekund, is twijfelachtig, maar mag evenmin worden uitgesloten.

Blijft dus de mogelijkheid dat de centrale is ontploft door een defect, die in combinatie met het alarmerend hoge waterpeil en daarmee gepaard gaande overdruk op de dam tot deze breuk heeft geleid, op de plaats waar de fundamenten van de dam al enkele dagen waren aangetast.

Rusland verantwoordelijk voor dit ongeval

Als het inderdaad om een ongeval gaat, is de Russische bezetter van de centrale daar verantwoordelijk voor. Hebben zij door onkunde, door onwetendheid of door verwaarlozing de situatie uit de hand laten lopen? Het kan, maar is weinig waarschijnlijk.

De dam en de centrale werden gebouwd in de jaren 1950 toen Oekraïne deel uitmaakte van de Sovjet-Unie. Rusland beschikt met andere woorden over de plannen en de technische details van de centrale. Het lijkt er eerder op dat nodig onderhoud werd uitgesteld wegens de nabijheid van de frontlijn.

De BBC heeft dus waarschijnlijk – het woord is hier al meermaals gevallen – gelijk dat ditmaal de dader (als er al een ‘dader’ is) nooit zal bekend raken, maar vergist zich door daar aan toe te voegen ‘net als met de aanslag op Nord Stream’.

De CIA heeft recent met een nieuw ‘lek’ gesuggereerd dat een Oekraïense eenheid zonder hun toestemming de aanslag op Nord Stream zou hebben gepleegd. Het enige wat ze daarmee bewijzen is dat de hypothese van een Russische actie volledig ongegrond is.

Gezien de historische ervaring van de CIA sinds 1945 in Latijns-Amerika, Azië en Afrika op vlak van aanslagen, mag deze ‘lek’ van een CIA die Oekraïne niet kon tegenhouden met een zware korrel zout worden genomen.

Het valt bij dit alles op dat de media in alle talen zwijgen over het verdere onderzoek naar de aanslag op Nord Stream. Impliciet wordt hier en daar gesuggereerd dat dit stilzwijgen er is om de samenhang met beweerde dader Oekraïne niet te ondermijnen.

In feite gaat het stilzwijgen over iets anders: dit is wegkijken van het gênante feit dat Europa met deze aanslag voor schut werd gezet door zijn Amerikaanse partner …

Er gebeuren nog meer bizarre dingen. Waarom bijvoorbeeld heeft het VN-Strafhof een onderzoek geopend naar internationale kidnapping tegen Russisch president Poetin, waarvoor de bewijzen flinterdun blijken te zijn.

Zo werd al vastgesteld dat een groot deel van de genoemde kinderen Russischtalige Oekraïners zijn die regelmatig naar huis terugkeren en in Rusland onder meer muzieklessen en zomerkampen volgen (wat ze ook al voor de oorlog deden).

Waarom heeft het VN-Strafhof daarentegen géén zaak geopend naar de gruwelijke gebeurtenissen in Boetsja, Kramatorsk en andere plaatsen waar grote hoeveelheden onschuldige burgers werden afgemaakt? Volgens de berichten toen waren de bewijzen voor de Russische verantwoordelijkheid toch overweldigend?

Maakt dat de Russische verantwoordelijkheid voor de invasie en al zijn gevolgen minder? In geen geval, maar het feit dat ik het nodig vind deze evidentie hier expliciet te stellen, toont hoe verziekt deze situatie is. Wie niet 100 procent met ons is, is 100 procent tegen ons.

Zoals in elk conflict is het nodig context en geschiedenis te kennen. De echte wereld daarbuiten is immers veel complexer, veel genuanceerder dan wat de media ons dagelijks voorschotelen.

Deze nieuwssite pretendeert niet dé waarheid te kennen of de enige juiste interpretatie te geven. Wat we daarentegen wel met stelligheid zeggen is dat de versie die de grote media geven allesbehalve de enige mogelijke is.

Deze mediakritiek wil niet aanzetten tot het laten vallen van de grote media. Integendeel, blijf ze lezen, beluisteren en bekijken. Vergelijk, denk hier over na en vorm zelf je mening. Beperk je niet tot het herkauwen van door anderen geprepareerde kant-en-klare ‘meningen’.