De Westerse reactie op de zeeblokkade van Jemen in de Rode Zee en de manier waarop die in de mainstream media wordt voorgesteld vat samen waar het Westen echt voor staat als het er op aankomt: vasthouden aan de illusie van eeuwige Westerse dominantie over de wereld ten koste van alles en koppige onwil om in te zien dat de rest van de wereld het niet langer neemt.

Het leger van Jemen blokkeert sinds enige tijd vrachtschepen in de Straat van Bab El Mandeb¹ waarvan wordt vermoed dat ze Israëlische havens als bestemming hebben. Dat doet het leger met entering en kaping van schepen of met drones die worden afgevuurd om schepen te verplichten rechtsomkeer te maken, tot nu alleen met blikschade, maar dit kan snel escaleren.

De Jemenitische regering verklaart dit te doen uit solidariteit met de Palestijnse bevolking van Gaza. Daarmee is Jemen het enige land ter wereld dat effectief iets doet tegen de aan de gang zijnde genocide in Gaza. Israel is zeer afhankelijk van maritiem transport voor zijn energie en voor voedsel, hoofdzakelijk suiker, plantaardige olie, zaden, granen en levend vee voor consumptie.

Deze militaire activiteit heeft vooral een ontradend effect. Dat is dan ook hun voornaamste bedoeling. Zoals blijkt volstaat het een beperkt aantal schepen te enteren en te immobiliseren of te dreigen met beschieting om rederijen er toe te brengen van de Straat weg te blijven en hun schepen af te leiden naar de omvaart rond Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika.

Israël heeft drie grote zeehavens. Jaffa en Haifa aan de kust van de Middellandse Zee en Eilat in het zuiden in de Golf van Aqaba, de zee-engte die uitmondt in het noordelijk deel van de Rode Zee. Sindsdien is het aantal schepen dat aanmeert in Israël fel verminderd, het meest in de haven van Eilat dat is teruggevallen op 15 procent van zijn normale activiteit.

Alleen de import van wapens wordt door deze actie niet gehinderd. Het meeste wapentuig van het Israëlische bezettingsleger komt uit de VS, in mindere mate uit Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland. Die ladingen komen ook grotendeels per schip vanuit de Middellandse Zee

De Straat van Bab El Mandeb is niet zomaar een zeestraat naast vele andere. Het is de enige doorgang naar het Suez-kanaal. In de Straat passeert 21 procent van alle aardolie ter wereld, zowat 30 procent van alle containerschepen passeren hier op hun vaart van en naar het Suez-kanaal, dat goed is voor 12 procent van alle goederen die vervoerd worden ter wereld. Gemiddeld passeren elke dag 50 schepen de Straat.

Schepen zijn dure dingen. Verzekeringsmaatschappijen hebben hun premies al verdubbeld. De meeste rederijen hebben tevens beslist om te varen langs Kaap De Goede Hoop in Zuid-Afrika. Een rederij heeft zelfs de vaart naar Israëlische havens stopgezet, wegens te hoge risico’s.

De blokkade betekent gemiddeld drie à vier weken langere transporttijd, plus alle meeruitgaven qua brandstof, bemanning en bezettingstijd van de schepen, die zo veel minder omvaarten kunnen realiseren.

Regering of rebellen?

Ik schrijf hierboven ‘regering’ en ‘Jemen’, maar dat is niet de omschrijving die je in de mainstream media gaat vinden. Hier worden de Jemenistische militairen actief in de Straat weergegeven als ‘extremistische door Iran gesteunde Houthi-rebellen of milities’, die slechts een klein deel van Jemen bezetten.

Zelf noemen zij zich niet Houthi’s maar Ansar Allah (‘supporters van God’). Het volk der Houthi is is de grootste groep in Ansar Allah, maar niet de enige. Zij zijn een inheemse Jemenitische verzetsorganisatie die ontstaan is uit het verzet tegen het regime, dat sinds de vereniging van Noord- en Zuid-Jemen² op 22 mei 1990 met Westerse en Saoedische steun de bevolking straatarm hield en zwaar onderdrukte.

De Ansar Allah volgen de conservatieve Zaydi-ideologie, een tak van de Sjiietische islam. In Westers discours worden alle conservatieve islamitische stromingen onder één noemer geplaatst als ‘meer van hetzelfde’. De werkelijkheid is echter veel complexer. Zo zijn de Ansar Allah aartsvijanden van Al Qaida en van de Moslim Broederschap, die Ansar Allah als ‘ketters’ beschouwen.

Iran-proxy?

Ze krijgen wel morele en beperkte logistieke steun van Iran, vooral vanuit de strijd tegen gemeenschappelijke vijand Saoedi-Arabië en het Westen, in hoofdzaak de VS en Groot-Brittannië, in mindere mate Frankrijk.

Die logistieke steun is beperkt omdat Iran niet de middelen heeft om grootschalige operaties op te zetten in het buitenland. Iraanse officieren geven vooral opleidingen voor productie en gebruik van Iraanse wapens en strategisch advies, wat ze ook doen in Syrië voor Hezbollah (Partij van God).

De voorstelling van Ansar Allah als een aanhangsel van Iran is echter totaal naast de kwestie. Ansar Allah hangt een zeer gelijkaardige ideologie aan als de Iraanse ayatollahs en ze hebben gemeenschappelijke belangen op internationaal vlak, maar volgen hun eigen politieke agenda, waarbij ze niet aarzelen tegen Iraans advies in te gaan of het te negeren.

Het Westen erkent de regering van Zuid-Jemen als regering van heel Jemen, met een zetel in de VN. De huidige president van dat ‘Jemen’ was nooit echt verkozen. In 2012 haalde hij 100 procent bij verkiezingen met hemzelf als enige kandidaat. Hijzelf en de leden van deze regering van ‘Jemen’ leven in Saoedi-Arabië en in de Verenigde Arabische Emiraten.

De Ansar Allah bezetten slechts ongeveer 20 procent van het volledige grondgebied, maar daar wonen wel 21 miljoen van de 27 miljoen Jemenieten, 80 procent van de totale bevolking.

Het deel onder hun controle komt grotendeels overeen met het vroegere Noord-Jemen. Bovendien hebben de Ansar Allah het merendeel van het voormalige leger van Jemen overgenomen, niet onverwacht vermits bijna 80 procent van alle militairen zelf uit Noord-Jemen komen.

Zwaarste humanitaire crisis van de eeuw

Laat ons vooral niet vergeten dat Jemen zelf zeven jaar lang werd platgebombardeerd met fosforbommen en clustermunitie, geleverd door de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk aan Saoedi-Arabië. Die oorlog duurde van 2015 tot 2022, waarbij 377.000 Jemenieten omkwamen, ongeveer 47.000 per jaar. De oorlog tegen Jemen werd in 2018 door de VN verklaard tot de zwaarste humanitaire crisis in de hele wereld (meer info vind je in ons Dossier Jemen).

De  bevolking van Jemen heeft met andere woorden meer dan ideologische, etnische of religieuze sympathie voor de Palestijnen. Ze hebben zelf zeven jaar Westerse bombardementen achter de rug. De zeeblokkade in de Straat van Bab El Mandeb is zeer populair bij de bevolking.

Het leger van Ansar Allah heeft jarenlang ervaring met verzet tegen veel machtigere staten. Ondanks de vernietiging van scholen, hospitalen, infrastructuur heeft Ansar Allah een functionerende regering met ministeries.

De eerste minister en de minister van buitenlandse zaken zijn zelf géén Houthi’s. Deze regering combineert een conservatieve islamitische gedragscode met sociale maatregelen, voor zover dat logistiek mogelijk is.

Daar valt best kritiek op te geven, alleen is het westen, inzonderheid voormalig kolonisator Groot-Brittannië, zeer slecht geplaatst om op dat vlak de les te spellen, omdat het zelf altijd een brutaal koloniaal regime heeft geleid en na de onafhankelijkheid het repressieve regime heeft gesteund dat de bevolking onderdrukte en tot de interne burgeroorlog heeft geleid en tot het ontstaan en het verzet van organisaties als Ansar Allah.

Men kan zich de vraag stellen waarom weeral een conservatieve islamitische organisatie de macht overneemt na jarenlang gewapend verzet tegen een brutaal repressief regime. Het is jammer genoeg een keiharde wet van de geschiedenis dat de meest radicale elementen in de maatschappij het eerst tot gewapend verzet overgaan.

Van de beloften van de strijd tegen armoede en honger komt tot nu niet veel uit, gezien de economische blokkade en het gebrek aan internationale erkenning. Maar er is meer. Er is ook een eigen internationaal motief voor de zeeblokkade.

De wapenstilstand met Saoedi-Arabië van 2022 is nog steeds zeer labiel. Met deze blokkade wil de organisatie Saoedi-Arabië en zijn Westerse bondgenoten onder druk zetten om tot een echt vredesakkoord te komen.

Internationale = westerse reactie

Voor het Westen is de Jemenitische blokkade een vorm van terrorisme, een inbreuk op het recht van vrije doorvaart op zee, waartegen dient te worden opgetreden. Dat is zo, maar niet alle inbreuken op het internationaal recht blijken even zwaar te wegen. De grootse overtreder van het international recht zijn de staat Israël en de VS. De verontwaardiging is met andere woorden zeer selectief en blind voor het eigen falen.

Waar het echt om gaat is uiteraard de hinder die deze blokkade veroorzaakt voor handel van en naar Europa en Israël. De VS hebben opgeroepen voor een ‘naval coalition’ om hier tegen op te treden, maar worden daarbij geconfronteerd met de veranderde machtsverhoudingen in de wereld.

Hun voorstel viel op een koude steen, te beginnen met de twee grootmachten in de regio. Egypte weigert mee te werken, ook al betekent de blokkade een aderlating voor het overheidsbudget door de wegvallende tolinkomsten uit het Suez-kanaal.

Saoedi-Arabië heeft eveneens geweigerd. Eerst en vooral is het regime niet happig op het hervatten van de oorlog met Jemen. Ansar Allah heeft al aangetoond Saoedische steden te kunnen treffen met raketten.

Ook al is Saoedi-Arabië een zeer strak regime, waarschijnlijk het meest repressieve op aarde, de oorlog is niet populair bij de eigen bevolking, zeker niet bij de bewoners van het grensgebied met Jemen.

Bovendien riskeert deze crisis een heropleving van het conflict met Iran. Iran heeft weliswaar geen impact op de Straat van Bab El Mandeb, maar controleert wel de Straat van Hormoez in de Perzische Golf, waarlangs alle tankers met aardgas en aardolie van Irak, Koeweit, Saoedi-Arabië, Bahrein, Qatar, en de Verenigde Arabische Emiraten passeren (alleen oliestaat Oman ontsnapt aan die zee-engte).

Deelname aan repressailles tegen Jemen riskeert ook in de Straat van Hormoez een blokkade te veroorzaken. Olietankers in de Perzische Golf hebben geen tweede omweg ter beschikking. Een blokkade daar zou totaal zijn.

De VS slagen er met andere woorden niet eens in om bondgenoten te vinden in de regio, op de kleinste oliestaat Bahrein na. Het initiatief met de (zoals steeds) pompeuze naam Operation Prosperity Guardian moet het doen met westerse bondgenoten ver buiten de regio en die doen dat niet bepaald met de grote middelen (UPDATE 30 december): Nederland zendt geen schepen maar 2 officieren, Noorwegen 10 officieren, Australia 11 officieren, Canada 3 officieren, Denemarken één officier, de Seychellen wisselen informatie uit over het maritiem verkeer,  Frankrijk en Spanje willen alleen deel uitmaken van de Operation Prosperity Guardian als het een NAVO- of een EU-operatie wordt.

Britse, Franse en VS-slagschepen zijn nu al actief met het terugdringen van Jemenitische aanvallen, door drones neer te halen en schepen te begeleiden, maar rederijen zijn zelfs met militaire bescherming  van de grootse wereldmacht op aarde toch geneigd de lange omvaart rond Afrika te verkiezen.

Bovendien zijn de VS zelf allesbehalve happig om de situatie te laten escaleren. Zij stellen immers vast dat hun permanente militaire aanwezigheid in de regio niet langer een evidente machtsuitstraling biedt.

Meer dan 57.000 VS-soldaten zijn permanent gelegerd in basissen daar, maar die dreigen zelf onderwerp te worden van repressailles als de situatie in de Straat van Bab El Mandeb escaleert.

Zo dreigt de genocide door het Israëlische bezettingsleger de hele regio in vuur en vlam te zetten, een zeer onaantrekkelijk scenario voor de westerse economische belangen. Deels is die uitbreiding van de oorlog er al, maar voorlopig alleen door Westers bondgenoot Israël, dat Syrië en Libanon bombardeert.

Zo worden de VS en zijn Westerse bondgenoten geconfronteerd met een andere wereldorde, een die hen niet bevalt omdat ze hun overmacht over de rest van de wereld in vraag stelt.

Met zijn niet aflatende steun voor de genocide in Gaza verliezen de VS en de EU het laatste greintje geloofwaardigheid voor de rest van de wereld als het over mensenrechten gaat. Hun postkoloniale overmacht is nog niet ten einde, maar het valt niet meer te ontkennen: Gaza is het begin van het einde.

Notes: