De berichtgeving over Haïti in het VRT-19-uur-journaal van 6 maart was een aaneenschakeling van postkoloniale vooroordelen en flagrante desinformatie die de moordende chaos in Haïti ontdeden van enige context en geschiedenis. Dat die chaos een dader heeft, met name de VS, Frankrijk en Canada, hoeft de kijker niet te weten?

Onder de hoofding ‘Bendegeweld Haïti’ in het VRT- NWS 19uur journaal van woensdag 6 maart (zie 19:27 tot 22:00) wijdde de openbare omroep 2’30” aan Haïti. Ik heb het pas een week later bemerkt nadat een aandachtige volger van DeWereldMorgen.be mij de link doorstuurde.

Persoonlijk heb ik opgegeven om me voor buitenlandse berichtgeving nog te baseren op de berichtgeving van de openbare zender. De VRT is zeker niet het enige medium dat in gebreke blijft als het gaat om buitenlandse berichtgeving, maar het is wel onze openbare omroep.

Kranten als De Morgen hebben zelfs geen eigen buitenlandredactie meer. De voornaamste bron van buitenlandse informatie voor de grote media is het bijna volledig duopolie van twee westerse persagentschappen, Reuters en Associated Press (AP), met nog wat marginale inbreng van kleinere spelers als Agence France Presse (AFP).

Ideologische filters

Deze agentschappen zijn enorme ideologische filters van informatie, die over de wereld buiten het Westen uitsluitend een pro-Westerse politieke agenda volgen. Dat gebeurt niet zozeer door het produceren van leugens (wat eerder zeldzaam gebeurt, maar toch niet helemaal onbestaand is), maar vooral door selectie van wat passeert of niet passeert en door de ideologisch gerichte duiding en kadering.

In een notendop komt het er op neer dat in die wilde wereld buiten het Westen dingen altijd zomaar opeens lijken te gebeuren, waarbij de kijker/lezer/luisteraar nooit enig inzicht verwerft in het ‘waarom’ , in ‘wat ging er aan vooraf’ en vooral in het ‘wie zit hier achter’.

De doorbraak van het internet heeft het monopolie van de mainstream media doorbroken als enige sluiswachters van de toelaatbare informatie. Op dat internet verschijnt enorm veel bagger en leugens, maar er zit ook heel wat degelijk alternatief nieuws tussen.

Dat stelt de grote media voor een probleem waar ze nog steeds geen antwoord op hebben. De mythe van de evidente en onbetwistbare juistheid van het nieuws zoals zij het brengen werd definitief doorbroken. Burgers weten dikwijls al wat er gaande is voor het op het avondnieuws verschijnt.

Bendegeweld, natuurramp zonder oorzaak?

Haïti is een goed voorbeeld van hoe men met een opeenvolging van losstaande feiten zonder verband, context of geschiedenis een indruk creëert van een objectieve berichtgeving die de kijker inzicht geeft in wat in dat verre land gebeurt. Laat ik eerst de volledige tekst van het betrokken nieuwsitem uitschrijven:

Titel: Bendegeweld Haïti

Jimmy Chérizier: Als Ariel Henry geen ontslag neemt, volgt er een volkenmoord. Als Ariel Henry geen ontslag neemt, als de internationale gemeenschap Ariel Henry blijft steunen komt er een burgeroorlog die zal uitlopen in een volkenmoord.

Subtitel: Bendeleider dreigt met burgeroorlog

De Haïtiaanse bendeleider Jimmy Chérizier waarschuwt voor een burgeroorlog als premier Ariel Henry niet aftreedt. Haïti is het westelijke deel van het eiland Hispaniola. Het oostelijke deel is de Dominicaanse Republiek.

Haïti heeft 11,5 miljoen inwoners en is iets kleiner dan België. In 2010 kostte een aardbeving het leven aan naar schatting tussen de 100 en de 200.000 Haïtianen. Tot in de jaren ’90 regeerden opeenvolgende dictators, gevolgd door verkozen maar vaak corrupte regimes.

Drie jaar geleden werd president Jovenel Moïse vermoord en sindsdien bestuurt eerste minister Ariel Henry het land. De voorbije dagen is Haïti in een spiraal van geweld terechtgekomen. Gewapende bendes willen de macht veroveren en hebben de premier de oorlog verklaard.

Burgers in paniek op de vlucht. De gewapende bendes controleren nu al bijna heel de hoofdstad Port-au-Prince en eergisteren (maandag 4 maart) namen ze ook al de luchthaven onder vuur. Mogelijk is dat de reden waarom premier Ariel Henry er niet in is geslaagd uit het buitenland naar Haïti terug te keren.

Henry landde gisteravond in Puerto Rico, een Amerikaans eiland met zelfbestuur. Bendeleiders zoals Jimmy Chérizier, bijgenaamd ‘Barbecue’, hebben van zijn afwezigheid gebruik gemaakt om Haïti in een orgie van geweld te storten.

Jimmy Chérizier: “We zullen Ariel bestrijden tot de laatste druppel bloed. We bestrijden Ariel Henry tot hij aftreedt. Wij in de groep Vivre Ensemble zijn bereid tot een akkoord met de duivel.

Naar schatting 15.000 inwoners van Port-au-Prince zijn op de vlucht geslagen. Voor eten zijn ze aangewezen op hulporganisaties.

Inwoner van Port-au-Prince: “De bendes hebben ons verdreven uit ons huis. We wonen nu op straat.”

Bendegeweld teistert Haïti al tientallen jaren maar sinds de moord op president Moïse in 2021 is de bloeddorst van de bendes alleen maar toegenomen.

Deze korte tekst is op zich voldoende voor een boek over wat hier verkeerd aan is, hierbij een aantal opmerkingen en verwijzingen naar artikels die wij in de voorbije jaren aan Haïti hebben gewijd, waarin een heel andere versie wordt gegeven van de historische context van de recente evolutie:

Wie is Jimmy Chérizier, de man die sinds 13 maart de facto de leiding heeft over Haïti?

• hij is niet zomaar ‘een bendeleider’ maar een voormalig politieofficier die jarenlang voor opeenvolgende corrupte politieke leiders het vuile werk deed met de uitschakeling – meestal na gruwelijke folteringen – van politieke tegenstanders, voornamelijk leiders van de volksbewegingen, vakbondsleiders, lokale gemeenschapsleiders, leerkrachten, landbouwingenieurs en partijkaders van Fammi Lavalas, de partij van Jean-Bertrand Aristide;
• Chérizier was al die jaren een betrouwbare beul ten bate van opeenvolgende corrupte presidenten die bij gebrek aan een populair mandaat hun opeenvolgende regimes in stand hielden;
• tussen 2010 en 2018 hebben de VS meer dan 250 miljoen dollar steun verleend aan de Haïtiaanse nationale politie, dus ook in het jaar dat politieofficier Chérizier het bloedbad in Lasalin aanrichtte, met minstens 71 doden, terwijl de VS pochten een “belangrijke partner van de Haïtiaanse Nationale Politie” te zijn (zie De VS ‘sanctioneren’ Haïtiaanse beulen die ze zelf financierden’);
• hoewel dat bloedbad (en vele andere) overduidelijk door de politie werd begaan bleef ook de EU al die jaren de opeenvolgende corrupte regeringen steunen;
• tegen Chérizier loopt al jaren een internationaal aanhoudingsbevel, toch loopt hij nog steeds vrij rond. De bijnaam ‘Barbecue’ heeft hij niet vanwege zijn culinaire kwaliteiten; ze refereert naar zijn geliefkoosde foltermethodes die hij dikwijls zelf persoonlijk uitvoert – ik bespaar u de details;

‘Corrupte presidenten’?

• Jimmy Chérizier was een bondgenoot van president Jovenel Moïse die met openlijk frauduleuze praktijken de verkiezingen ‘won’; hij behaalde 55,27% van de uitgebrachte stemmen, van de 21% geregistreerde kiezers die effectief gingen stemmen; ondanks moorden op politieke tegenstanders, bedrog bij de tellingen, intimidatie van kiezers (door bendes onder leiding van Chérizier) erkenden de VS en de EU zijn ‘overwinning’ onmiddellijk; Chérizier werd geleidelijk een ‘probleem’ voor president Moïse; voor die hem kon afzetten en aanhouden werd hij echter zelf vermoord, door bendeleden van Chérizier;
• met zijn ‘overwinning’ zette Jovenel Moïse (2016-2021) de methodiek verder van vervalste verkiezingen van zijn voorganger Michel Martelly (2011-2016);
• voor hem was René Préval tweemaal president (1996-2001) en (2006-2011), telkens als opvolger van president Jean-Bertrand Aristide (1991-1996) en (2001-2004);

Dictator Jean-Bertrand Aristide?

• de hierboven vermelde jaartallen van Aristide zijn echter misleidend; in werkelijkheid duurde het echte eerste mandaat van Aristide slechts 9 maanden; hij werd afgezet door het leger met volle steun en openlijke goedkeuring van de VS; hij is de enige president die werd verkozen met echte electorale meerderheden, met grote deelname van de bevolking, tot tweemaal toe; tweemaal werd hij afgezet door de rechtse krachten van de Haïtiaanse oligarchie, die volledig ten dienste staat van de buitenlandse bedrijven; zijn plannen om belastingen te heffen op de winsten van de rijke ondernemers en om minimale looneisen en leefbare werkomstandigheden te eisen waren voor de VS en hun lokale vazallen een brug te ver;
• zijn eerste verkiezing eind 1990 was nog een complete verrassing voor de elite en voor de buitenlandse media die al hun kaarten hadden ingezet op de voormalige functionaris van de Wereldbank Marc Bazin, de kandidaat die door elite en de VS naar voren werd geschoven, maar amper 14% haalde; de massale mobilisatie van Fammi Lavalas was hen compleet ontgaan; zij hadden een klassieke ‘verkiezing’ verwacht waarbij de overgrote meerderheid van de bevolking afwezig zou zijn (voor een geschiedenis van de systematische onderdrukking van de democratie door de VS, Frankrijk en Canada, zie Geef Haïti niet op! De Haïtianen doen dat ook niet en 7 februari 1991: eerste democratisch verkozen president Haïti legde de eed af voor 111 dagen).

Raoul Cedras

• Deze militair kwam met steun van de VS aan de macht na de eerste staatsgreep tegen Aristide in 1991; onder zijn junta werden de gruwelijke slachtpartijen van de gevreesde Tonton Macoute (‘oompje luistert mee’) van dictators Papa Doc en Baby Doc opnieuw hervat;
• die bakt het echter zo bruin met grove schendingen van de mensenrechten dat president Bill Clinton zich verplicht ziet hem te laten vallen en terug democratische verkiezingen toe te laten; democratische verkozen René Préval krijgt echter de keuze: aanblijven met de neoliberale ministers die hem door de Wereldbank en de VS worden opgelegd of een staatsgreep zoals met zijn voorganger Jean-Bertrand Aristide)

In deze korte opsomming stelt de VRT dictators Papa Doc (1957-1971) en Baby Doc (1971-1986) op gelijke voet met Jean-Bertrand Aristide, de eerste democratisch verkozen president van Haïti (en tot nu de enige met een electoraal mandaat van de hele bevolking); bovendien laten ze militair dictator Raoul Cedras voorafgaan aan Aristide.

Puerto Rico, autonoom Amerikaans eiland?

• tussendoor classificeert de VRT het eiland Puerto Rico als een autonoom Amerikaans gebied; dat zal nieuws zijn voor de onafhankelijkheidsstrijders van het eiland, waarvan meerderen in gevangenissen in de VS levenslange straffen uitzitten;
• het eiland is alleen autonoom in naam, de begroting wordt volledig gecontroleerd door de VS-president en het Congres, terwijl de inwoners van het eiland niet eens stemrecht hebben bij de presidents- en parlementaire verkiezingen.

Dit korte nieuwsbericht roept meer vragen op dan dat het uitleg geeft:

• waarom is er al tientallen jaren ‘bendegeweld’ in Haïti (zie Haïti volksopstand tegen een regime waar u niets over hoeft te horen)
• waar halen bendeleiders als Chérizier hun wapens, hun kogelvrije vesten, op een eiland met slechts één grote haven die volledig wordt gecontroleerd door de Amerikaanse zeemacht; waar haalt hij het geld voor zijn wapens; in ieder geval niet bij de straatarme Haïtianen;
• hoe legitiem is de regering van eerste minister en waarnemend president Ariel Henry? Henry blokkeert nog steeds elk onderzoek naar de moord op president Moïse;
• waarom zaten er slechts 10 verkozen volksvertegenwoordigers in het parlement en waarom werd niet de voorzitter van het parlement maar de zetelende eerste minister waarnemend president;
• waarom worden nog steeds geen nieuwe parlements- en presidentsverkiezingen georganiseerd na de moord op Moïse?
• last but no least, waarom veroorzaakt een aardbeving in Haïti 200.000 doden terwijl een zwaardere aardbeving in Chili 3.000 slachtoffers maakt?

De huidige politieke chaos is de zelf veroorzaakte en in stand gehouden reden om geen verkiezingen uit te schrijven.

Dit bericht van de VRT gaf geen enkele degelijke duiding bij die ‘chaos’ en laat de kijker achter met de indruk van ‘bloeddorstige bendes’. Het wordt niet openlijk gezegd, maar de suggestie is duidelijk: Haïtianen en democratie, dat gaat blijkbaar niet samen, die kunnen dat niet.

Een iets meer accurate én objectieve berichtgeving zou kunnen zijn dat vereende krachten van de Haïtiaanse oligarchie en de VS, Frankrijk en Canada er alles aan doen om echte democratie tegen te houden.

Waarom? Omdat democratische regeringen in het Zuiden een ingebouwde default hebben: ze hebben de neiging de belangen van de eigen bevolking hoger in te schatten dat die van de grote buitenlandse krachten. Daarom dus.

Haïti houdt de wereld een spiegel voor: als het er echt op aan komt (en als het er mee weggeraakt) is het westen wel degelijk bereid om elke democratische tendens met bruut geweld in de kiem te smoren.

Het zou kunnen dat dit bericht werd opgesteld door een redactie die weinig kennis heeft van Haïti noch van de context, noch van de geschiedenis. Het zou ook kunnen dat dit bericht werd geschreven door redactieleden die het er mee eens zijn dat Haïtianen nu eenmaal een volk zijn dat enige kadrering nodig heeft van welmenende westerse buitenlanders. In geen van beide gevallen is dit journalistiek.