De inspiratie voor deze titel vond ik in De Standaard van 27 januari 2025. Daar staat hij omgekeerd “Is Poetin werkelijk zo gek om de NAVO aan te vallen?”. Het is een staaltje van oorlogspropaganda in de 21e eeuw waar historici ooit hele boeken over gaan schrijven. Zolang wacht ik niet: dit is een eerste repliek.

Uit onderzoek in de VS blijkt dat gemiddeld meer dan 40 procent van de lezers en kijkers, zowel van klassieke als van sociale media, niet verder gaan dan titels en intro’s, eventueel aangevuld met een blik op de zin onder de begeleidende foto.

Enkelen scrollen ook nog over de quotes. Verder zijn er zij die wel lezen, maar niet persé tot het einde van het betreffende artikel.

‘Evidente en onbetwiste waarheden’

Redacties weten dat natuurlijk. Daarom dat titel, intro, foto en zijn ondertekst en quotes door de redactie worden bepaald, niet door de auteur van het stuk.

Enige inspraak zal die laatste wel hebben, maar gegarandeerd is dat niet. Redactiechefs wijzigen zelfs de inhoud van teksten om ze meer conform te maken met de lijn van het betrokken medium.

De titel ‘Is Poetin werkelijk zo gek om de NAVO aan te vallen’ (met prominente aankondiging op de frontpagina) is met andere woorden niet zomaar een toevallige keuze.

Eerst even dit. President Poetin is niet bepaald een democraat. Verkiezingen in Rusland worden volledig gedomineerd door de grote regeringsvriendelijke media die alternatieve stemmen nauwelijks aan bod laten komen.

Dat heeft hij alvast gemeen met het politiek bestel in de VS. Er zijn uiteraard wel enige nuanceverschillen.

Zo kunnen in Rusland veel meer dan twee politieke partijen deelnemen aan het verkiezingsproces. Je kan in de VS om de vier jaar wel een ander president kiezen die voor het identieke beleid van zijn voorgangers staat – verwar de heel verschillende stijl en retoriek niet met de inhoud. Dat stadium slaat Poetin over. Zelfde beleid, zelfde president.

Titel en intro zetten de toon. “We moeten klaar zijn voor een Russische aanval, misschien al in 2028”. Dat gaat door op de redactionele lijn die hoofdredacteur Karel Verhoeven bevestigde in zijn editoriaal van 18-19 januari 2025.

Er zijn ‘feiten’ die boven elk debat verheven zijn omdat ze ‘evident en onbetwist’ zijn. Dat er buiten dat kader ook meningen en analyses zouden worden geuit hoort niet in deftige kringen.

In het artikel van 27 januari 2025 citeert De Standaard president Trump “de erbarmelijke staat van de Russische economie en dreigde met nog meer sancties”.

Die economie doet het integendeel goed, onder meer omdat de rest van de wereld buiten het vrije Westen weigert zich bij die sancties aan te sluiten, maar niet alleen daarom.

In tegenstelling tot de vorige Koude Oorlog – die trouwens alleen in het Westen koud was – zijn Rusland en China hechter dan ooit met elkaar verbonden. India gaat zijn eigen gang, noch pro-Russisch, noch pro-westers. De mondiale krachtsverhoudingen zijn veranderd. Dat is in de Westerse redacties nog altijd niet doorgedrongen.

“Poetin is er diep van overtuigd dat de Russische economie sterk is en blijft.” Dat zou je kunnen herschrijven als ‘de Russische economie ondervindt nauwelijks hinder van de westerse sancties en blijft sterk’.

Selectief gebruik van bronnen

De Standaard gebruikt als bron uitsluitend conservatieve tot reactionaire instellingen, die nauwelijks hun anti-Russisch racisme in toom houden: het Carnegie Russia Eurasia Center, oud-militair Joris Van Bladel van het Egmont Instituut, de German Council of Foreign Relations, Duits generaal Christian Freuding en de ‘naar Europa verhuisde’ Russische defensie-expert Yury Fedorov die voor het Institut Français de Relations Internationales werkt.

Van Bladel werkt voor het Egmont Instituut, dat als voorzitter François Xavier de Donnea heeft, voormalig MR-politicus en voormalig minister van defensie. Deze ‘onafhankelijke’ onderzoeksinstelling wordt gesubsidieerd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Dit weet deze expert te vertellen over Rusland “De dood vormt er nog steeds een onderdeel van het sociaal contract tussen burger en staat.”

Heeft hij het dan over het feit dat de Sovjet-Unie helemaal alleen meer dan twee derden van het Duitse nazi-leger heeft verslagen, waarbij ongeveer 13-15 miljoen Russen omkwamen, naast 6-7 miljoen Oekraïners, 2-3 miljoen Witrussen, 1-2 miljoen Joodse Sovjetburgers die in de bezette gebieden aan het Oostfront werden afgemaakt door de nazi’s, en verder nog honderdduizenden Balten, Tataren, Kazakken, Armeniërs, Georgiërs, Azeri en andere etnische minderheden?

Verder hebben we uit de eerste Koude Oorlog geleerd dat alle voortdurend door toenmalige experten, politici en journalisten verkondigde beweringen dat de Sovjets aan de deur stonden compleet verzonnen waren.

Dat zeg niet ik, maar de vele analyses en rapporten die VS en Europese inlichtingendiensten toen triomfantelijk publiceerden, over de onmacht van de Sovjet-Unie om een echte vuist te maken.

Ditzelfde vrije Westen vocht de voorbije eeuw tweemaal een moorddadige Wereldoorlog uit, teisterde daarna nog jarenlang de wereld in een poging zijn kolonies te behouden en ontketent tot vandaag met de NAVO over de hele wereld oorlogen. Voor onze verheven beschaving is ‘de dood’ hoofdzakelijk iets wat we andere volkeren aandoen.

Met deze hautaine uitspraak over “de dood in het sociaal contract” drukt Van Bladel slechts zijn eigen diepgeworteld eurosupremacistisch racisme uit, dat historische wortels heeft in de West-Europese geschiedenis.

Zijn bewering dat voor het ogenblik “dagelijks meer dan duizend (Russische) soldaten sneuvelen of zwaargewond raken” is puur giswerk. In ieder geval is het sneuvelcijfer aan de Oekraïense overkant meerdere malen hoger. Maar dat hebben ‘wij’ er wel voor over, tot de laatste Oekraïners. Nogmaals, de westerse doodsethos geldt nooit voor onszelf.

In dit artikel wordt voor de zoveelste maal een citaat van Poetin verkeerd voorgesteld. Hij zou de ineenstorting van de Sovjet-Unie “de grootste geopolitieke catastrofe van de eeuw” hebben genoemd.

Wat hij echt zei was dat “door de ineenstorting van de Sovjet-Unie miljoenen Russische landgenoten plots buitenlandse minderheden werden in andere landen, dat is de grootste geopolitieke catastrofe van de eeuw”. Niet helemaal hetzelfde dus – en alvast een betere verklaring voor zijn invasie in Oekraïne.

“Poetin wordt radicaler”, waarom?

“Poetin is de voorbije jaren radicaler geworden”. Misschien hier de vraag stellen waarom dat zo zou zijn? En waarom pas nu en niet in 1999 of in 2008? Zou dat kunnen te maken hebben met de gebroken beloften van de VS en de NAVO sinds 1999, die zijn aanbod om een gemeenschappelijke veiligheidsstructuur op te richten minachtend van de hand wezen.

Diezelfde NAVO lachte ook zijn waarschuwing weg in 2008 dat Oekraïne en Georgië neutraal moesten blijven en verwierp zijn vredesvoorstel enkele weken voor hij tot de invasie overging (een voorstel dat nu wel eens het resultaat zou kunnen worden van een vredesakkoord, met meer toegevingen aan Westerse zijde dan toen).

‘Wij’ (wie zijn ‘wij’, de bevolking of de haviken en NAVO-apologeten?) moeten dus zwaar investeren in militaire uitgaven, want de Russen komen er aan, vrij snel zelfs, binnen enkele jaren. Maar toch: “Is Poetin werkelijk zo gek een rechtstreekse confrontatie aan te gaan met een militaire alliantie die objectief bekeken vele malen sterker is?”

Met andere woorden, nu reeds voor de nieuwe dringende investeringen is de NAVO “vele malen sterker” dan Rusland. Dat lijkt voor een nuchter toekijkend persoon eerder een argument om op beide oren te slapen, allesbehalve om meer te investeren in militaire middelen.

Dat gevaarlijke Rusland slaagt er in bijna drie jaar slechts in om met veel moeite 20 procent van een buurland vlak over de eigen grens te bezetten, niet eens een of ander ver land overzee, zoals de NAVO wél kan.

Procenten en proporties

Rusland investeert 6 tot 8 procent van zijn bbp in defensie. Als je alleen procenten vergelijkt klinkt een verhoging van onze eigen budgetten naar gelijkaardige procenten best wel redelijk. Dat is het dus niet.

Rusland staat helemaal alleen tegenover een alliantie van 32 landen. De VS, een van die NAVO-lidstaten is op zich alleen al meerdere malen groter, bovendien zijn drie NAVO-lidstaten sterker dan het Russisch leger, Groot-Brittannië, Duitsland en Frankrijk, elk afzonderlijk.

Jeffrey Sachs legt het conflict in Oekraïne uit tijdens een lezing voor de Oxford Union (29:35):

Poetin bezondigt zich volgens het artikel aan anti-westerse retoriek. Mogen we dan ook zeggen dat de NAVO zich bezondigt aan anti-Russische retoriek?

Verder zien de haviken een bewijs van Russische invasieplannen in de heroprichting van “de oude militaire districten van Leningrad en Moskou”. De NAVO heeft zijn gebied de voorbije twintig jaar uitgebreid tot alle voormalige Oostbloklanden en heeft raketinstallaties geplaatst in Polen.

Dan kan die beslissing evengoed verklaard worden als defensieve voorbereiding tegen een eventuele NAVO-invasie. Ondertussen gaan de drie Baltische staten onverminderd door met het discrimineren van de etnisch Russische minderheden op hun grondgebied.

“Veiligheidsdilemma”, voor wie?

Een eventueel onderhandeld einde van het conflict in Oekraïne “brengt ons natuurlijk bij de ongemakkelijke vaststelling dat een mogelijk vredesakkoord in Oekraïne Poetin de middelen geeft een NAVO-land aan te vallen”. Daar zou je het volledig omgekeerde uit kunnen besluiten, met minstens evenveel solide argumenten.

Helemaal op het einde van het artikel een kort hoofdstukje ‘Veiligheidsdilemma’. Er is misschien een uitweg. “In Moskou wordt dat discours helemaal omgedraaid (…) En zo zitten beide kampen in hun eigen oorlogslogica”.

De Standaard stelt hier een kanjer van een open deur vast. Dat vijanden in een oorlog een eigen logica volgen is vanzelfsprekend, daarom voeren ze net oorlog. Het is nooit anders geweest. Bijzonder is dat dus helemaal niet.

Er is zowaar een redelijke stem uit Russisch buurland Finland. Fins politicoloog Heikki Patomaki: “Het gebrek aan vertrouwen aan beide zijden is totaal. Daarvoor dragen beide partijen verantwoordelijkheid, maar het was wel Poetin die het conflict deed escaleren door de oorlog in Oekraïne te beginnen”.

Hier wordt tenminste erkend dat ook onze kant mee verantwoordelijk is voor de hele situatie. Dat is de voorbije jaren wel anders geweest. Is de Russische invasie in Oekraïne er dan toch niet volledig ongeprovoceerd gekomen? Maar ook deze ‘redelijke’ stellingname negeert volledig dat die oorlog reeds begonnen is in 2014.

Wij krijgen met dit tegennarratief het verwijt dat we Poetin-liefhebbers zouden zijn, zijn ‘talking points’ overnemen, dat we selectief zijn met ons bronnenmateriaal, etcetera. Ik kan net zo goed stellen dat dit artikel van De Standaard een onkritische ‘evidente en onbetwiste’ overname is van NAVO-talking points.

Als De Standaard echt de intentie had zijn lezers objectief te informeren zouden ze beide standpunten aan bod laten komen en het publiek de kans geven om zelf te oordelen wat ze overtuigend genoeg vinden. Dat wil de krant niet.

Andere bronnen dan maar?

Wie in deze krant dus niet aan bod komen zijn gezaghebbende stemmen uit de VS en Groot-Brittannië die met autoriteit en kennis van zaken een heel andere kijk op het conflict met Rusland hebben. Zij zijn nochtans ruim beschikbaar.

Jeffrey Sachs en John Mearsheimer zijn VS-economen aan prestigieuze universiteiten, Richard Sakwa is Brits historicus met ruim erkende expertise over de Russische geschiedenis, Chas Freeman is de voorlaatste VS-ambassadeur in de Sovjet-Unie, VS-historicus Stephen Cohen is de enige in deze opsomming met een linkse voorgeschiedenis.

Douglas Macgregor is voormalig VS-kolonel die actief was in tijdens de Golfoorlog en de NAVO-aanval tegen Joegoslavië. Tevens werkte hij meerdere jaren op het NAVO-SHAPE hoofdkwartier in Bergen, België. Hij is zowat de antithese van linkse en progressieve stemmen in de VS en behoort tot de reactionaire isolationistische strekking in zijn land.

Zijn analyse van de echte oorzaken voor het conflict in Oekraïne sluit echter volledig aan bij het discours van de hier vermelde persoonlijkheden.

Zij hebben met elkaar gemeen dat ze door de mainstream media worden geboycot en alleen op sociale media aan bod komen.

VS-historicus Benjamin Abelow bundelde hun bedenkingen gevat samen in het boek Hoe het Westen Oorlog Bracht naar Oekraïne. De titel is duidelijk genoeg.

 

Het vertaalteam van DeWereldMorgen.be publiceerde de Nederlandse versie samen met uitgeverij Starfish Books van Menno Grootveld. We verkopen zelf een aantal exemplaren, waarmee je onze werking steunt.

Schrijf 15 euro over op onze Triodos-rekening BE20 5230 4277 5156 (Naam: GetBasic vzw) met als mededeling Boek Abelow en stuur een mailtje naar redactie@dewereldmorgen.be met het adres waarop je het boek graag bezorgd krijgt. Koop nu het boek.

Benjamin Abelow. Hoe het Westen oorlog bracht naar Oekraïne. Starfish Books, Amsterdam, 76 pp. ISBN 978 9492 7343 27